آن حضرت روز سه شنبه يا پنج شنبه ، پانزدهم ماه مبارك رمضان ، سال سوّم هجرى (2) در شهر مدينه منوّره ديده به جهان گشود.

نام : ((حسن ))(3)؛ و در تورات ((شُبّر)) ودر انجيل ((طاب )) مى باشد.

صَلوات اللّهِ عَلَيْه ، يَومَ وُلِدَ وَيَوْم اسْتُشْهِدَ وَيَوْمَ يُبْعَثُ حَيّا.

كنيه : ابو محمّد.

لقب : مجتبى ، طيّب ، سيّد، ولىّ، تقىّ، حجّت ، سبط، قائم ، وزير، اءمين و … .

نقش انگشتر: ((الْعِزَّةُ لِلّهِ)).

دربان : دو نفر افتخار دربانى و پيش خدمتى حضرت را كسب كردند، كه يكى به نام سفينه - غلام رسول اللّه صلى الله عليه و آله ، و ديگرى به نام قيس بن عبد الرّحمن بوده است .

حضرت در حالى به دنيا آمد كه مادرش ، حضرت فاطمه زهراء عليها السلام دوازده ساله بود(4).

و در هفتمين روز ولادت اين نوزاد عزيز پيغمبر اسلام صلى الله عليه و آله دو گوسفند عقيقه نمود، و سپس موى سرش را تراشيد و هم وزن آن نقره به فقير صدقه داد.

امام حسن مجتبى عليه السلام 25 مرتبه پياده براى انجام مراسم حجّ و زيارت خانه خدا، به مكّه معظّمه رفت .

و در طىّ دو مرحله ، حضرت تمامى ثروت و اموال خود را بين فقراء و تهى دستان تقسيم نمود.

……….

مدّت امامت : اوّلين روز امامت آن حضرت ، مصادف با جمعه 21 ماه مبارك رمضان ، سال چهلم هجرى (5) بوده است ؛ كه مردم با آن بزرگوار بيعت كردند و حدود 10 سال امامتش به طول انجاميد.

حضرت در تمام دوران عمر پربركت خويش مبارزات مختلفى بر عليه كفر و ظلم و بيدادگرى داشته است .

گوناگونى در برابر دستگاه حاكمه بنى اميّه به سركردگى معاويه داشت ؛ وليكن بيشتر دوستان و اصحاب دنياپرست ، به آن حضرت خيانت كرده و با ايشان برخورد منافقانه داشتند؛ و در نهايتِ اءمر، چون امام عليه السلام تنها ماند؛ و از طرفى ، هسته مركزى اسلام در معرض خطر قرار داشت ، ناچار اقدام به صلح با معاويه نمود.

و طبق آنچه كه مورّخين و محدّثين گفته اند: حدود شش ماه و اءنْدى پس از امامت آن بزرگوار، بين حضرت و معاويه صلح نامه اى به نفع اسلام و مسلمين امضاء گرديد.

مر: آن حضرت حدود هشت سال در حيات جدّ گراميش ، و حدود هشت سال و اندى هم زمان با مادر ارجمندش ، و 37 سال نيز در كنار پدر بزرگوارش زندگى نمود، و سپس قريب 10 سال امامت و رهبريّت اسلام و مسلمان ها را بر عهده داشت ؛ و در مجموع مدّت عمر پربركت آن امام مظلوم را، بين 47 تا 50 سال گفته اند.

……….

شهادت : حضرت امام حسن مجتبى صلوات اللّه عليه ، توسّط همسرش - جُعده دختر أ شعث بن قيس كندى - به دستور و تزوير معاويه مسموم گرديد.

و چهل روز پس از آن - يعنى ؛ روز پنج شنبه ، 28 ماه صفر؛ ما بين سال 50 تا 53 هجرى - به فيض شهادت نايل گشت .

امام حسن مجتبى عليه السلام در آخرين لحظات عمر گران مايه خويش به برادرش ، امام حسين عليه السلام اظهار داشت : مبادا در تشييع و تدفين جنازه ام خونى بر زمين ريخته شود.

مام مظلوم را كنار جدّ بزرگوارش ، رسول خدا صلى الله عليه و آله دفن كنند، عدّه اى به سركردگى عايشه ، مسلّحانه هجوم آوردند و از ورود جنازه مطهّر به محوّطه حرم حضرت رسول صلى الله عليه و آله جلوگيرى نموده ؛ و آن گاه جنازه و تشييع كنندگان را تيرباران كردند.

بر اساس وصيّتى كه حضرت فرموده بود: خونى در تشييع جنازه ام ريخته نشود، به ناچار پيكر مقدّس آن امام مظلوم را كه چندين تير به آن اصابت كرده بود - به سمت قبرستان بقيع حركت داده و در آنجا دفن نمودند.

……….

تعداد فرزندان : مرحوم سيّد محسن اءمين تعداد پانزده دختر و هشت پسر براى امام حسن مجتبى عليه السلام بيان نموده است ، گرچه بعضى از محدّثين تمامى فرزندان آن حضرت را جمعا پانزده دختر و پسر گفته اند.

……….

نماز حضرت : دو ركعت است ، در هر ركعت پس از قرائت سوره حمد، بيست و پنج مرتبه سوره توحيد خوانده مى شود(6).

و بعد از سلام نماز، تسبيحات حضرت زهراء عليها السلام گفته مى شود؛ و پس از آن ، خواسته ها و حوايج مشروعه خود را از درگاه خداوند متعال در خواست نمايد كه ان شاء اللّه برآورده خواهد شد.

……….

فرخنده ميلاد اوّلين سبط فروزنده

……….

به نام هستى بخش جهان آفرين

موكب باد صبا بگذشت از طرف چمن

تا چمن را پرنيانِ سبز پوشاند به تن

سبزه اندر سبزه بينى ، ارغوان در ارغوان

لاله اندر لاله بينى ، ياسمن در ياسمن

ساحت بستان ز فرّ سبزه شد باغ بهشت

دامن صحرا ز بوى نافه شد رشك ختن

نقش گل را آن چنان آراست نقّاش بهار

كز شگفتى ماندت انگشت حيرت در دهن

وه چه خوش بشكفته در گلزار زهرا نوگلى

كز طراوت گشته رويش رشك گلهاى چمن

ديده از نور جمالش روشنى يابد چو دل

بلبل از شوق وصالش در چمن نالد چو من

بلبل آن جا هر سپيده دم سرايد نغمه اى

در ثناى خسرو خوبان ، امام ممتَحن

از حريم فاطمه در نيمه ماه صيام

چهره ماه حسن تابيده با وجه حسن

ميوه بستان زهراء نور چشم مصطفى

پاره قلب علىّ بن ابى طالب ، حسن

در محيط علم و دانش آفتابى تابناك

بر سپهر حلم و بخشش كوكبى پرتو فكن

پرچم صلح و صفا افراشت سبط مصطفى

تا براندازد لواى كفر و آشوب و فتن (7)

به نام هستى بخش جهان آفرين

شكر و سپاس بى منتها، خداى بزرگ را، كه ما را از امّت مرحومه قرار داد و به صراط مستقيم ، ولايت اهل بيت عصمت و طهارت صلوات اللّه عليهم اجمعين هدايت نمود.

بهترين تحيّت و درود بر روان پاك پيامبر عالى قدر اسلام صلى الله عليه و آله ، و بر اهل بيت عصمت و طهارت عليهم السلام ، مخصوصا دوّمين خليفه بر حقّش امام ابو محمّد، حسن مجتبى عليه السلام .

و لعن و نفرين بر دشمنان و مخالفان اهل بيت رسالت ، كه در حقيقت دشمنان خدا و قرآن هستند.

نوشتارى كه در اختيار شما خواننده گرامى قرار دارد برگرفته ؛ و گلچينى است از دوران زندگى سراسر آموزنده اوّلين سبط اكبر، يكى از دو زينت بخش عرش الهى .

چهارمين معصوم و دوّمين نور هدايت و امامت كه پيغمبر اسلام جدّ بزرگوارش صلى الله عليه و آله ، در شاءن وعظمت او فرمود:

خداوند متعال به وسيله او - يعنى امام حسن مجتبى عليه السلام - ميان دو گروه از امّت مرا صلح خواهد داد و به واسطه وجود با بركتش ، امّت اسلام در سلامت و اءمنيت و آسايش قرار خواهند گرفت .

و صدها آيه قرآن ، حديث قدسى ، روايت در منقبت و عظمت آن امام مظلوم ، سرا پا ايمان و تقوا، با سندهاى بسيار متعدّد وارد شده است ، كه در كتاب هاى مختلف موجود مى باشد.

و اين نوشتار گوشه اى از قطرات اقيانوس بى كران وجود جامع و كامل آن امام همام خواهد بود.

كه برگزيده و گلچينى است از ده ها كتاب معتبر(1)، در جهت هاى مختلف عقيدتى ، سياسى ، عبادى ، فرهنگى اقتصادى ، اجتماعى ، اخلاقى ، تربيتى و … .

باشد كه اين ذرّه دلنشين و لذّت بخش مورد استفاده و إ فاده عموم مخصوصا جوانان عزيز قرار گيرد.

و ذخيره اى باشد

((ليوم لايَنفَع مال و لا بَنونَ إ لاّ مَن اءتَى اللّهَ بقلبٍ سليم لى وَلِوالدَيّ و لِمن له علىٍّّ حقّ))، ان شاء اللّه تعالى .

«رمضان» در لغت از «رمضاء» به معناى شدت حرارت گرفته شده و به معناى سوزانيدن مى باشد.  چون در اين ماه گناهان انسان بخشيده مى شود، به اين ماه مبارك رمضان گفته اند.
پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) مى فرمايد: «انما سمى الرمضان لانه يرمض الذنوب;  ماه رمضان به اين نام خوانده شده است، زيرا گناهان را مى سوزاند.»
رمضان نام يكى از ماه هاى قمرى و تنها ماه قمرى است كه نامش در قرآن آمده است.
در اين ماه كتاب هاى آسمانى قرآن كريم، انجيل، تورات، صحف و زبور نازل شده است. 
اين ماه در روايات اسلامى ماه خدا و ميهمانى امت پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) خوانده شده و خداوند متعال از بندگان خود در اين ماه در نهايت كرامت و مهربانى پذيرايى مى كند; پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) مى فرمايد: «ماه رجب ماه خدا و ماه شعبان ماه من و ماه رمضان، ماه امت من است، هر كس همه اين ماه را روزه بگيرد بر خدا واجب است كه همه گناهانش را ببخشد، بقيه عمرش را تضمين كند و او را از تشنگى و عطش دردناك روز قيامت امان دهد.» 
اين ماه، در ميان مسلمانان از احترام، اهميت و جايگاه ويژه اى برخوردار و ماه سلوك روحى آنان است و مؤمنان با مقدمه سازى و فراهم كردن زمينه هاى معنوى در ماه هاى رجب و شعبان هر سال خود را براى ورود به اين ماه شريف و پربركت آماده مى كنند، و با حلول اين ماه با شور و اشتياق و دادن اطعام و افطارى به نيازمندان، شب زنده دارى و عبادت، تلاوت قرآن، دعا، استغفار، دادن صدقه، روزه دارى و… روح و جان خود را از سرچشمه فيض الهى سيراب مى كنند.
فضائل ماه رمضان
گرچه ذكر تمام فضائل ماه مبارك رمضان از حوصله اين مقال خارج است; ولى پرداختن و ذكر برخى از فضائل آن از نظر قرآن و روايات اسلامى خالى از لطف نيست.
1. برترين ماه سال
ماه مبارك رمضان به جهت نزول قرآن كريم در آن و ويژگى هاى منحصرى كه دارد در ميان ماه هاى سال قمرى برترين است; قرآن كريم مى فرمايد: «ماه رمضان ماهى است كه قرآن براى هدايت انسان ها در آن نازل شده است.» 
پيامبر گرامى(صلى الله عليه وآله) درباره ماه رمضان مى فرمايد: «اى مردم! ماه خدا با بركت و رحمت و مغفرت به شما روى آورد، ماهى كه نزد خدا از همه ماه ها برتر و روزهايش بر همه روزها و شب هايش بر همه شب ها و ساعاتش بر همه ساعات برتر است، ماهى است كه شما در آن به ميهمانى خدا دعوت شده و مورد لطف او قرار گرفته ايد، نفس هاى شما در آن تسبيح و خوابتان در آن عبادات، عملتان در آن مقبول و دعايتان در آن مستجاب است…. بهترين ساعاتى است كه خداوند به بندگانش نظر رحمت مى كند… .» 
2. نزول كتب آسمانى در اين ماه
تمام كتب بزرگ آسمانى مانند: قرآن كريم، تورات، انجيل، زبور، صحف در اين ماه نازل شده است. حضرت امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد: «كل قرآن كريم در ماه رمضان به بيت المعمور نازل شد، سپس در مدت بيست سال بر پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) و صحف ابراهيم در شب اول ماه رمضان و تورات در روز ششم ماه رمضان، انجيل در روز سيزدهم ماه رمضان و زبور در روز هيجدهم ماه رمضان نازل شد.» 
3. توفيق روزه
در ماه رمضان خداوند متعال توفيق روزه دارى را به بندگانش داده است; «پس هر كه ماه [رمضان] را درك كرد، بايد روزه بگيرد.» 
انسان افزون بر جنبه مادى و جسمى، داراى بُعد معنوى و روحى هم هست و هر كدام در رسيدن به كمال مطلوب خود، برنامه هاى ويژه را نياز دارند، يكى از برنامه ها براى تقويت و رشد بُعد معنوى، تقوا و پرهيزگارى است; يعنى اگر انسان بخواهد خودش را از جنبه معنوى رشد و پرورش دهد و به طهارت و كمال مطلوب برسد، بايد هواى نفس خود را مهار كند و موانع رشد را يكى پس از ديگرى بر دارد و خود را سرگرم لذت ها و شهوات جسمى نكند. يكى از اعمالى كه در اين راستا مؤثر و مفيد است روزه دارى است، قرآن كريم مى فرمايد: «… اى افرادى كه ايمان آورده ايد! روز بر شما نوشته شد، همان گونه كه بر پيشينيان از شما نوشته شده، تا پرهيزگار شويد.» 
برخى از فوايد و فضائل روزه:
الف. تقويت تقوا، پرهيزگارى و اخلاص; 
امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد: خداوند متعال فرموده: «روزه از من است و پاداش آن را من مى دهم.» 
حضرت فاطمه(عليها السلام) مى فرمايد: «خداوند روزه را براى استوارى اخلاص، واجب فرمود.» 
ب. مانع عذاب هاى دنيوى و اخروى:
امام على(عليه السلام) مى فرمايد: «روزه روده را باريك مى كند گوشت را مى ريزد و از گرماى سوزان دوزخ دور مى گرداند.» 
پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) مى فرمايد: «روزه سپرى در برابر آتش است.» 
ج. آرامش روان و جسم:
روزه دارى روح و روان و قلب و دل و نيز جسم را آرامش داده و باعث سلامتى روح و تندرستى جسم مى شود.
پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) مى فرمايد: «روزه بگيريد تا سالم بمانيد.»
باز مى فرمايد: «معده خانه تمام دردها و امساك [روزه] بالاترين داروهاست.» 
حضرت امام باقر(عليه السلام) مى فرمايد: «روزه و حج آرام بخش دلهاست.» 
حضرت على(عليه السلام) مى فرمايد: «خداوند بندگان مؤمن خود را به وسيله نمازها و زكات و حديث در روزه دارى روزه هاى واجب [رمضان] براى آرام كردن اعضا و جوارح آنان، خشوع ديدگانش و فروتنى جان هايشان و خضوع دلهايشان حفظ مى كنند.» 
امروزه در علم پزشكى و از نظر بهداشت و تندرستى نيز در جاى خود ثابت شده كه روزه دارى تأثيرهاى فراوانى بر آرامش روح و روان و سلامتى جسم و بدن دارد، دفع چربى هاى مزاحم، تنظيم فشار، قند خون، و… نمونه آن است. 
د. مانع نفوذ شيطان:
امام على(عليه السلام) به پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) عرض كرد: يا رسول الله! چه چيزى شيطان را از ما دور مى كند؟ پيامبرگرامى(صلى الله عليه وآله) فرمود: روزه چهره او را سياه مى كند و صدقه پشت او را مى شكند.» 
بنابراين، روزه مانع نفوذ شيطان هاى جنى و انسى شده و وسوسه هاى آنان را خنثى مى كند.
هـ . مساوات بين غنى و فقير:
انسان روزه دار در هنگام گرسنگى و تشنگى، فقرا و بينوايان را ياد مى كند و در نتيجه به كمك آن ها مى شتابد. حضرت امام حسن عسگرى(عليه السلام) درباره علت وجوب روزه مى فرمايد: «تا توانگر درد گرسنگى را بچشد و در نتيجه به نيازمند كمك كند.» 
و. احياء فضائل اخلاقى
حضرت امام رضا(عليه السلام) درباره علت وجوب روزه مى فرمايد: «تا مردم رنج گرسنگى و تشنگى را بچشند و به نيازمندى خود در آخرت پى ببرند و روزه دار بر اثر گرسنگى و تشنگى خاشع، متواضع و فروتن، مأجور، طالب رضا و ثواب خدا و عارف و صابر باشد و بدين سبب مستحق ثواب شود،… روزه موجب خوددارى از شهوات است، نيز تا روزه در دنيا نصيحت گر آنان باشد و ايشان را در راه انجام تكاليفشان رام و ورزيده كند و راهنماى آنان در رسيدن به اجر باشد و به اندازه سختى، تشنگى و گرسنگى كه نيازمندان و مستمندان در دنيا مى چشند پى ببرند و در نتيجه، حقوقى كه خداوند در دارايى هايشان واجب فرموده است، به ايشان بپردازند… .» 
و… .
4. وجود شب قدر در اين ماه
شب قدر از شب هايى كه برتر از هزار ماه است و فرشتگان در اين شب به اذن خدا فرود مى آيند و جميع مقدرات بندگان را در طول سال تعيين مى كنند [23] و وجود اين شب در اين ماه مبارك نعمت و موهبتى الهى بر امت پيامبر گرامى اسلام(صلى الله عليه وآله) است و مقدرات يك سال انسان ها (حيات، مرگ، رزق و…) براساس لياقت ها و زمينه هايى كه خود آنها به وجود آورده اند تعيين مى شود و انسان در چنين شبى با تفكر و تدبر مى تواند به خود آيد و اعمال يك سال خود را ارزيابى كند و با فراهم آوردن زمينه مناسب بهترين سرنوشت را براى خود رقم زند. 
حضرت امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد: «تقدير مقدرات در شب نوزدهم و تحكيم آن در شب بيست و يكم و امضاء آن در شب بيست و سوم است.» 
5. بهار قرآن
نظر به اين كه قرآن كريم در ماه مبارك رمضان نازل شده و تلاوت آيات آن در اين ماه فضيلت بسيارى دارد، در روايات اسلامى، از ماه رمضان به عنوان بهار قرآن ياد شده است; چنان كه حضرت امام باقر(عليه السلام)مى فرمايد: «هر چيزى بهارى دارد و بهار قرآن ماه رمضان است.» 
يك نكته!
بديهى است فضائل و ثواب هايى كه براى ماه مبارك رمضان و روزه دارى ذكر شده و به برخى از آن ها اشاره شد، از آنِ كسانى است كه حقيقت آن را درك كنند و به محتواى آن عمل و در گفتار و كردار به كار گيرند و به آن ها جامه عمل بپوشانند. چنان در روايات اسلامى براى روزه دارى آدابى ذكر شده و كسانى كه صرفاً تلاوت قرآن مى كنند، ولى به آيات و احكام آن عمل نمى كنند و يا آن كه از روزه دارى تنها رنج گرسنگى و تشنگى را مى كشند و بوسيله گناه، تأثير روزه را از بين مى برند و ماه مبارك رمضان و فضاى معنوى آن تأثيرى بر اشخاصى بر جاى نمى گذارد، مورد نكوهش قرار گرفته اند.
چنان كه پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) به زنى كه با زبان روزه كنيز خود را دشنام مى داد فرمود: چگونه روزه دارى و حال آن كه كنيزت را دشنام مى دهى؟! روزه فقط خوددارى از خوردن و آشاميدن نيست، بلكه خداوند آن را علاوه بر اين دو، مانع كارها و سخنان زشت كه روزه را بى اثر مى كنند قرار داده است، چه اندكند روزه داران و چه بسيارند كسانى كه گرسنگى مى كشند.» 
حضرت امام سجاد(عليه السلام) در دعاى حلول ماه رمضان به درگاه خداوند عرض مى كند: به وسيله روزه اين ماه ياريمان ده تا اندام هاى خود را از معاصى تو نگه داريم و آن ها را به كارهايى گيريم كه خشنودى تو را فراهم آورد، تا با گوش هايمان سخنان بيهوده نشنويم و با چشمانمان به دين لهو و لعب نشتابيم و تا دستمانمان را به سوى حرام نگشاييم و با پاهايمان به سوى آن چه منع شده ره نسپاريم و تا شكمهايمان جز آن چه را تو حلال كرده اى در خود جاى ندهد و زبان هايمان جز به آن چه تو خبر داده اى و بيان فرموده اى گويا نشود… .» 
بنابراين، در ماه مبارك بايد تمام اعضا و جوارح را از حرام دور نگه داشت و با اخلاص، توكل و توسل از اهل بيت(عليهم السلام) و عمل به دستورها و احكام قرآن كريم و دورى از گناهان، انجام توبه نصوح و واقعى، عبادت، شب زنده دارى، درك فضيلت شب قدر و… فضيلت ماه مبارك رمضان را درك كرد و از آن در راستاى رسيدن به كمال حركت كرد و بايد در اين ماه به گونه اى خودسازى كرد كه با اتمام ماه مبارك تأثير و فوايد آن در روح و جان افراد باقى باشد و اثر آن تا ماه رمضان آينده سال بعد ماندگار باشد. 

منبع:    http://www.maarefquran.org

من ازاشکی که می ریزدزچشم یارمی ترسم

ازآن روزی که اربابم شود بیمارمی ترسم

همه ماندیم درجهلی شبیه عهد دقیانوس

من ازخوابیدن منجی درون غار می ترسم

رها کن صحبت یعقوب و کوری و غم فرزند

من ازگرداندن یوسف سر بازار می ترسم

همه گویند این جمعه بیا ، امّا درنگی کن

ازاین که باز عاشورا شود تکرارمی ترسم

شده کارحبیب من سحرها بهر من توبه

ز آه دردناک بعد استغفار می ترسم

تمام عمر،خود را نوکر این خاندان خواندم

از آن روزی که این منصب کند انکار می ترسم

شنیدم روز و شب ازدیده ات خون جگر ریزد

من از بیماریِ آن دیدۀ خونبار می ترسم

به وقت ترس و تنهایی تو هستی تکیه گاه من

مرا تنها میان قبرخود نگذار می ترسم

دلت بشکسته از من لکن ای دلدار رحمی کن

من ازنفرین و ازعاق پدر بسیارمی ترسم

هزاران بار رفتم از درت شرمنده برگشتم

زهجرانت نترسیدم ولی این بارمی ترسم

دمی وصلم،دمی فصلم،دمی قبضم،دمی بسطم

من از بیچارگیّ آخر این کارمی ترسم

جهان را قطرۀ اشک غریبی می کند ویران

من ازاشکی که می ریزد زچشم یار می ترسم

مهدی بقایی

منبع: http://sebteyn.blogfa.com/

دل را ز بی خودی سر از خود رمیدن است
جان را هوای از قفس تن پریدن است
از بیم مرگ نیست که سرداده ام فغان
بانگ جرس زشوق به منزل رسیدن است
دستم نمی رسد که دل از سینه برکنم
باری علاج شکر گریبان دریدن است
شامم سیه تر است ز گیسوی سرکشت
خورشید من برآی که وقت دمیدن است
سوی تو این خلاصه گلزار زندگی
مرغ نگه در آرزوی پرکشیدن است
بگرفت آب و رنگ زفیض حضور تو
هرگل دراین چمن که سزاوار دیدن است
با اهل درد شرح غم خود نمی کنم
تقدیر قصه دل من ناشنیدن است
آن را که لب به جام هوس گشت آشنا
روزی (امین) سزا لب حسرت گزیدن است

منبع: http://mouood.org

 ویژه نامه میلاد امام جواد(علیه السلام)

زندگی نامه

نام مبارك امام نهم «محمد»، كنيه‌ی حضرت «ابوجعفر» و لقب او «تقي» و «جواد» است. ولادت ايشان در سال 195 ه.ق در شهر مدينه بوده، در روز و ماه ولادت آنجناب بين مورخين اختلاف شده، عده‌اي آنرا نيمه ماه رمضان و بعضي دهم ماه رجب ذكر كرده‌اند…(کلیک کنید)

معجزات و کرامات

حکیمه خاتون، دختر امام موسی کاظم(علیه السلام) و خواهر امام رضا(علیه السلام) درباره ولادت برادرزاده‌اش می‌گوید: پس از آن‌که نوزاد را در جامه‌های مطهر پیچیده بودیم و حضرت رضا(علیه السلام) او را از ما گرفت، در گهواره گذاشت و به من سپرد و فرمود: از این گهواره جدا مشو! چون روز سوم ولادت فرا رسید، امام جواد(علیه السلام) دیده حقیقت بین خویش را به آسمان گشود و به سوی راست و چپ نظر کرد و به زبان فصیح ندا داد: «أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ و أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللهِ»…(کلیک کنید)

مناظرات و احتجاجات

در زمان امامت جواد الائمه (علیه السلام)، معتزليان دستورها و مطالب دينى را به عقل خود عرضه مى‏ كردند و آنچه را كه عقلشان صريحاً تأييد مى‏ كرد مى ‏پذيرفتند و بقيه را رد و انكار مى ‏كردند و چون نيل به مقام امامت امّت در سنين خردسالى با عقل ظاهر بين آنان قابل توجيه نبود، سؤالات دشوار و پيچيده‏اى را مطرح مى‏ كردند تا به پندار خود، آن حضرت را در ميدان رقابت علمى شكست بدهند!…(کلیک کنید)

حدیث

امام جواد (علیه السلام) فرموده اند: چهار خصلت که در هر کس باشد، ایمانش کامل است؛ کسی که برای خدا ببخشد و در راه خدا منع نماید و برای خدا دوست بدارد و برای او خشمگین شود…(کلیک کنید)

مولودی و مدیحه سرائی

ارضی، سازور، طاهری، حدادیان، کریمی، بنی فاطمه، سلحشور، میرداماد…(کلیک کنید)

شعر

اولیاء جمله جوادند  ولیکن ز جواد(ع)
جود را جلوه تابنده تری داده خدا

تا دهد قدرت فرعونی مامون بر باد
به جگر گوشه موسی پسری داده خدا

الف

اِحتِلام: خارج شدن منى از انسان در حالت خواب.

احتياط: رعايت تمام جوانب نمودن كه در اين صورت موجب اطمينان انسان به رسيدن به واقع مى شود.

احتياط لازم: احتياط لازم آن است كه قبل يا بعد از آن فتوايى از فقيه صادر نشده باشد.

احتياط مستحب: احتياط مستحب آن است كه قبل يا بعد از آن فتوايى از فقيه در مورد آن صادر شده باشد.

احتياط واجب: به معناى احتياط لازم است كه گذشت. در چنين مواردى مقلد مى تواند به فتواى مجتهد ديگرى كه در رتبه بعد قرار دارد عمل نمايد.

احتياط را ترك نكند: اشاره به احتياط واجب است.

اِدِعا: چيزى را به نفع خود يا ديگرى اظهار داشتن.

اِذن: اجازه.

اِرتِماس: فرو رفتن در آب براى غسل ـ فرو كردن دست و صورت در آب براى وضوء.

اِرث: ماترك متوفى كه براى ورثه باقى مى ماند.

اِستِبراء: سعى در برائت و پاكى از آلودگى و نجاست . در سه مورد بكار رفته است:

الف) استبراء از بول.

ب) استبراء از منى يعنى ادرار كردن پس از خروج منى به قصد اطمينان از اينكه ذرات منى در مجراى بول نمانده باشد.

ج) استبراء حيوان نجاستخوار يعنى باز داشتن آن از خوردن نجاست انسان تا وقتى كه به خوراك طبيعى خود عادت كند.

اِستِحاضه: بطور كلّى تمام خونهايى كه غير از حيض و نفاس و زخم و دمل است و از رحم زن خارج مى شود خون استحاضه است.

اِستِفتاء: مطالبه فتوا، سؤال كردن و كسب نظر مجتهد درباره حكم شرعى يك مسئله.

اِستِطاعَت: توانايى انجام فريضه حج از حيث بدن، مال و راه.

اِستِمتاع از همسر: لذت بردن از همسر.

اِستِمناء: انجام كارى با خود كه موجب انزال منى مى شود.

اشكال دارد: به معناى احتياط واجب است كه معنى آن گذشت.

اضطرار: ناگزيرى، ناچارى.

اَعلَم: عالم تر.

اِفضاء: باز شدن ـ يكى شدن و تداخل مجارى بول و حيض يا مجارى حيض و غائط يا هر سه مجرى.

اِفطار: باز كردن روزه.

اِقامه معروف: بپاداشتن كارهاى واجب يا مستحب است.

اِكتفا به رفع ضرورت كند: به اندازه ناچارى اكتفا كند و بيشتر از آن انجام ندهد.

اِلزام كردن: اجبار نمودن.

اِمرار معاش: گذراندن زندگى.

اَمر به معروف: واداشتن افراد به انجام احكام و سنتى كه از نظر شارع پسنديده است.

اَموال محترمه: اموالى كه بنابر ضوابط اسلامى داراى احترام است.

اِنتقال: جابجايى، جابجا شدن چيز نجس به نحوى كه ديگر شىء اول محسوب نشود مانند انتقال خون انسان به پشه.

اِنزال: بيرون ريختن منى.

اورع: پرهيزكارتر. كسى كه تقواى او بيشتر است.

اولى: سزاوارتر، بهتر.

اهل كتاب: غير مسلمانى كه خود را پيرو يكى از پيامبران صاحب كتاب مى داند مانند يهودى و مسيحى.

……………………….

ب

بالغ: فردى كه به سن بلوغ رسيده باشد.

بَدل از وضوء: به جاى وضوء. در جايى كه آب نباشد وظيفه مكلف تيمم است و اين تيمم جايگزين غسل يا وضو خواهد شد.

برائت ذمّه: در موارد شك، مكلف بايستى عمل را بگونه اى انجام دهد كه يقين پيدا كند تكليف خود را انجام داده است.

بعيد نيست: فتوا اين است (مگر قرينه اى بر خلاف آن در كلام باشد).

بُلوغ: رسيدن به حد تكليف.

……………………….

ت

تصديق: گواهى نمودن ،تأكيد كردن.

تفريط: كوتاهى كردن، مسامحه نمودن.

تقاص: قصاص كردن ـ تهاتر ـ مال مديون را بابت طلب خودبرداشتن.

تقليد: تبعيت از فتاوى مجتهد و عمل نمودن به دستور وى.

تلقيح مصنوعى: نطفه مرد را با وسيله اى نظير سرنگ به رحم زن رساندن.

تَمَكن: دارايى.

تَمكين: تن دادن (تبعيت از درخواست حلال همسر در مسائل جنسى).

تَيمُّم: در موارد عدم دسترسى به آب به جاى وضوء و غسل در هفت مورد بايد تيمم كرد.

تيمم بدل از غسل: در جايى كه غسل، ممكن نباشد و يا آبى براى غسل موجود نباشد ،تيمم جايگزين غسل خواهد شد.

تيمم جبيره اى: تيمم كسى كه بر اعضاء تيمم او مرهم يا پوشش است.

تُوكيل: وكيل يا نماينده قرار دادن.

تُوريه: سخنى دو پهلو است كه شنونده از آن چيزى مى فهمد ولى مقصود گوينده چيز ديگرى است.

تُهمت: افترا بستن، نسبت ناروا دادن.

……………………….

ج

جاهل به مسئله: ناآشنا به مسئله. كسى كه مسئله شرعى خود را نمى داند.

جاهل قاصر: جاهلى كه در شرايط عدم امكان دسترسى به حكم خدا قرار دارد.

جاهل مقصر: جاهلى كه امكان آموختن مسائل را داشته ولى در فراگيرى آن كوتاهى كرده است.

جبيره: مرهم، پارچه و پوششى كه زخم يا شكستگى را با آن ببندند.

جرح ـ جروح: جراحت، زخم.

جُنُب: كسى كه منى از او خارج شده يا با ديگرى آميزش كرده است.

جِماع: مقاربت، آميزش جنسى.

……………………….

ح

حائض: زنى كه در عادت ماهيانه باشد.

حاكم شرع: مجتهدى كه بر اساس موازين شرعى داراى قدرت بر فتوا است.

حج: زيارت خانه خدا وانجام اعمالى مخصوص در زمانى خاص.

حج نيابتى: زيارت خانه خدا به نيابت از طرف شخص ديگر.

حدث اصغر: هر امرى كه باعث ابطال وضو شود.

حدث اكبر: هر كارى كه غسل براى نماز را سبب شود.

حرام: هر عملى كه از نظر شرعى تركش لازم باشد.

حَرَج: مشقت، سختى، دشوارى.

حصه: سهم.

حيض: قاعدگى، عادت ماهيانه زنان.

……………………….

خ

خالى از قوت نيست: فتوا اين است.

خبره: كارشناس.

خبيث: پليد، زشت.

خسارت: زيان ،ضرر.

خوف: ترس، هراس، واهمه.

خون جهنده: يعنى حيوانى كه وقتى رگ گردن آن را ببرند خون از آن جستن مى كند.

……………………….

د

دائمه: زنى كه طى عقد دائم به همسرى مردى در آمده باشد.

دُبُر: پشت، مقعد.

دعوى: دادخواهى.

دفاع: دفع دشمن، مقاومت در برابر دشمن.

ديه: مالى كه بنابر تقويم شرعى به جبران خون مسلمان يا نقص بدنى او پرداخت شود.

……………………….

ذ

ذِمّه: تعهد به اداى چيزى يا انجام عملى.

ذِمّى: كافران اهل كتاب مانند يهود و نصارى در مقابل تعهدشان نسبت به رعايت قوانين اجتماعى اسلامى از حمايت و امنيت حكومت اسلامى بر خوردار مى شوند و در بلاد مسلمين زندگى خواهند كرد.

……………………….

ر

رُجوع: باز گشتن، باز گشت.

رضاعى: همشير، پسر و دخترى كه از يك زن شير خورده باشند.

رفع ضرورت: بر طرف شدن حال اضطرار.

ريبه: خوف وقوع در گناه (نظر به ريبه).

……………………….

ز

زينت: زيور، آرايش.

……………………….

س

سال شمسى: مدت يك بار حركت انتقالى زمين به دور خورشيد كه 365 روز و چند ساعت كه برابر 12 برج از فروردين تا اسفند مى باشد.

سال قمرى: مدت 12بار گردش ماه به دور زمين كه 354 روز و چند ساعت برابر 12 ماه قمرى از محرم تا ذى حجه مى باشد.

سفيه: كم عقل، كسى كه قدرت نگهدارى مال خودش را ندارد و سرمايه اش را در كارهاى بيهوده مصرف مى كند.

سقط شده: افتاده، جنين نارس كه قبل از موعد تولد از رحم خارج شده باشد.

……………………….

ش

شاهد: گواه.

شهادت: گواهى دادن.

شهادتين: شهادت به يگانگى خداوند و رسالت رسول الله(صلى الله عليه وآله).

شيوع: شايع شدن، همگانى شدن.

شُهرت: مشهور شدن، آشكار شدن براى همه افراد.

شير كامل: منظور انجام يافتن تمام شرايط نه گانه اى است كه در رساله براى مساله شيرخوارگى گفته شده و موجب محرم شدن است.

……………………….

ص

صحّت: درستى.

صغيره: دخترى كه به سن بلوغ نرسيده است.

صلح: سازش طرفين ـ اينكه كسى مال يا حق خود ر ابراى توافق و سازش به ديگرى واگذار كند.

صيغه: خواندن كلماتى كه وسيله تحقق عقد است.

……………………….

ض

ضامن: عهده دار ـ متعهد.

ضرورت: وجوب، حتميّت.

ضرورى دين: آنچه بدون ترديد جزء دين است مانند وجوب نماز و روزه. كه اگر انكار آن باعث انكار نبوت شود چنين شخصى از اسلام خارج مى شود.

……………………….

ط

طلاق: رهايى، گسستن پيمان زناشويى.

طلاق بائن: طلاقى است كه پس از آن مرد حق رجوع به همسرش را ندارد.

طلاق خلع: طلاق زنى كه به شوهرش مايل نيست و مهر يا مال ديگرش را در قبال اين كراهت به او مى بخشد تا طلاق بگيرد.

طلاق رجعى: طلاقى است كه مرد در عده زن مى تواند به او رجوع نمايد.

طلاق مبارات: طلاقى است كه در نتيجه عدم سازش زن و مرد با يكديگر و دادن مقدارى مال از طرف زن به شوهر واقع مى شود.

طواف نساء: آخرين طواف حج و عمره مفرده است كه ترك آن موجب استمرار حرمت همبسترى و ساير مناسبات همسرى براى طواف كننده با همسرش مى شود.

طهارت: پاكى ـ حالتى معنوى كه در نتيجه وضوء و غسل يا تيمم حاصل شود.

طهارت ظاهرى: چيزى كه بر اساس نظر شارع مقدس محكوم به پاكى است هر چند در واقع نجس باشد مثل اينكه شخصى وارد خانه مسلمانى شود مادام كه او نجاست چيزى را مطرح ننمايد تمام اشياء آن خانه محكوم به پاكى است.

……………………….

ظ

ظاهر اين است: فتوا اين است (مگر اينكه در كلام قرينه اى براى مقصود ديگر باشد)

……………………….

ع

عادت ماهيانه: قاعدگى، حيض.

عادت وقتيه و عدديه: زن هايى كه عادت ماهيانه آنها داراى وقت مشخص و مقدار زمان معين باشد ،عادتشان «وقتيه و عدديه» است.

عادل: شخصى كه داراى ملكه عدالت است.

عاريه: دادن مال خود به ديگرى براى استفاده موقت و بلا عوض از آن.

عاقله: مردان خويشاوند نسبى از طرف پدر.

عاصى: عصيان كننده، كسى كه نسبت به احكام الهى نا فرمان است.

عرف: فرهنگ عموم مردم.

عرق جنب از حرام: عرقى كه پس از آميزش نامشروع يا استمناء از بدن خارج گردد.

عزل: كنار گذاشتن چيزى. الف) انزال نمودن در خارج از رحم براى جلوگيرى از آبستنى زن. ب) بركنار كردن وكيل يا مأمور خود از كار مانند بر كنارى وصى يا متولى خائن توسط حاكم شرع.

عُسر و حَرج: مشقت وسختى.

عُسرَت: سختى، تنگدستى.

عقد: گره، پيمان زناشويى، پيوند.

عقد بيع: قرارداد خريد و فروش.

عقد دائم: ازدواج دائم.

عقد غير دائم: ازدواج موقت، متعه، صيغه.

عمل به احتياط: ملكف تكليف خود را بگونه اى عمل نمايد كه يقين پيدا كند تكليف شرعيش را انجام داده است. طريقه احتياط در كتاب هاى فقهى مطرح شده است.

عنين: مردى كه قادر به انجام آميزش جنسى نيست.

عورت: اعضاء تناسلى.

عهد: پيمان، تعهد انسان در برابر خداوند براى انجام كار پسنديده يا ترك ناپسند كه با صيغه مخصوص اداء مى شود.

عيال: زن، همسر، نان خور.

……………………….

غ

غايب شدن: پنهان شدن، غايب شدن شوهر براى مدتى معين كه موجب در خواست طلاق زوجه از حاكم شرع مى شود.

غائط: مدفوع.

غَرَض عقلايى: هدفى كه از نظر عقلا قابل قبول و پسنديده باشد.

غُساله: آبى كه معمولاً پس از شستن چيزى خود به خود يا با فشار از آن خارج مى شود.

غسل: شستن، شستشو، شستشوى بدن با كيفيت مخصوصى كه بر دو نوع است:

1. ترتيبى. 2. ارتماسى.

غسل واجب: غسلى كه انجام دادن آن الزامى است.

غسل مستحب: غسلى كه به مناسبت ايام و ليالى خاص يا عبادات و زيارات مخصوص يا افعال خاص مستحب است، مانند غسل جمعه و غسل زيارت وغيره.

غسل ارتماسى: به نيت غسل يك مرتبه در آب فرو رفتن.

غسل ترتيبى: به نيت غسل، اول سر و گردن، بعد طرف راست و سپس طرف چپ را شستن.

غسل جبيره: غسلى كه با وجود جبيره بر اعضاى بدن انجام مى گيرد.

غُلات: گروهى از مسلمانان هستند كه درباره اميرالمومنين على(عليه السلام)يا ساير ائمه(عليهم السلام) غلو مى كنند و آن حضرت را خدا مى شمارند يا صفات مخصوص خداوند براى آنها قائل مى شوند.

……………………….

ف

فتوا: رأى مجتهد در مسائل شرعيه.

فجر: سپيده صبح.

فجر اول و دوم: نزديك اذان صبح از طرف مشرق سپيده اى رو به بالا حركت مى كند كه آن را فجر اول يا صبح كاذب مى گويند. موقعى كه آن سپيده گسترده شد، فجر دوم يا صبح صادق و اول وقت نماز صبح است.

فَرج: معمولا به عورت زن گفته مى شود.

فرض: امر الزامى، امرى كه انجام يا اداى آن واجب است.

فُقاع: آب جو.

فقير: محتاج، كسى كه نيازمند تأمين مخارج سال خود و عيالاتش است. و چيزى هم ندارد كه به طور روزانه قادر به تأمين هزينه زندگيش باشد.

فى سبيل الله: به كارهايى كه جنبه دينى داشته باشد و نفع آن عام باشد، گفته مى شود.

……………………….

ق

قُبُل: پيش (كنايه از عضو جنسى كه در جلو بدن زن يا مرد قرار دارد).

قتل: كشتن.

قتل نفس محترمه: كشتن كسى كه خونش از نظر شرعى محترم است و نبايد كشته شود.

قروح: دملها، زخم هاى چركين.

قريب: نزديك به واقع و حقيقت.

قرينه: نشانه، علامت، همانند.

قسامه: قسم ياد كردن شهود در مورد جنايات در دادگاه كه شرايط خاص دارد.

قصاص: كيفر، نوعى از مجازات است كه مشابه با جنايت انجام شده مى باشد مثل اينكه شخصى كسى را عمداً بكشد كه اولياى دم حق دارند او را زير نظر حاكم شرع بكشند.

قصد انشاء: تصميم به ايجاد معامله يا مانند آن همراه با صيغه معينى.

قصد قربت: يعنى عمل خود را براى خدا بجا آورد.

قضاء: 1. بجا آوردن عملى كه در وقت فوت شده است. 2. قضاوت كردن.

قَيِّم: سرپرست، كسى كه بر اساس وصيت يا حكم حاكم شرع مسئول امور صغير يا مجنون يا بيمارى مى شود.

……………………….

ك

كافر: كسى كه اعتقاد به توحيد و نبوت يا هر دوى آنها ندارد، يعنى:

1. كسى كه وجود خدا را انكار مى كند.

2. كسى كه براى خدا شريك مى تراشد.

3. كسى كه پيغمبرى پيغمبر اسلام را قبول ندارد.

4. كسى كه در امور فوق شك دارد.

5. كسى كه منكر ضرورى دين است و انكار اوبه انكار خدا و رسول(صلى الله عليه وآله)مى انجامد.

كافر حربى: كافرى كه با مسلمين در حال جنگ مى باشد.

كافر ذمى: اهل كتابى كه در بلاد اسلامى با شرايط مخصوص اهل ذمه در پناه حكومت اسلامى قرار گرفته و زندگى مسالمت آميزى دارند.

كفالت: ضمانت.

كفيل: ضامن.

كيفيت: چگونگى.

……………………….

ل

لازم: واجب.

لازم الوفاء: بايد به آن عمل شود.

لغو: بى فايده، بى معنا، بيهوده.

……………………….

م

ما به التفاوت: مقدار تفاوت بين دو شىء.

مال المصالحه: مالى كه مورد صلح ميان دو يا چند نفر قرار گرفته است.

ماليت شرعى: چيزهايى كه از نظر شارع مقدس مال محسوب مى شود.

ماليت عرفى: چيزهايى كه از نظر فرهنگ عموم مردم (عرف) مال محسوب مى شود. هر چند از نظر دين اسلام ماليت نداشته باشد، مثل مشروب.

ماه هلالى: ماه قمرى، مدت 29 يا 30 روز از رويت هلال ماه تا هلال ديگر كه يك ماه (يا «شهر» در زبان عرب) است و تكرار 12 بار آن، سال قمرى است از محرم تا ذى الحجه.

مؤونه: مخارج يا هزينه زندگى.

مباح: هر فعلى كه از نظر شرعى انجام آن جايز است.

مبتدئه: زنى كه براى اولين بار عادت شود.

مبطلات: امورى كه باطل كننده عبادت مى باشد.

متعه: زنى كه با عقد موقت به همسرى مردى در آمده است.

متولى: سرپرست اوقاف.

مجتهد: كوشا، كسى كه در فهم احكام الهى به درجه اجتهاد رسيده، يعنى داراى قدرت علمى مناسبى است كه مى تواند احكام اسلام را از روى كتاب و سنت و عقل و اجماع استنباط نمايد.

مجتهد جامع الشرائط: مجتهدى است كه شرايط مرجعيت تقليد را دارا مى باشد.

مجراى طبيعى: مسير طبيعى هر چيز.

مجزى است: كافى است، ساقط كننده تكليف است

محتلم: كسى كه در خواب از او منى خارج شده باشد.

محذور: مانع.

مُحَرَّم (مُحَرَّمات): چيزى كه حرام است، اولين ماه از سال قمرى.

مَحرَم: فاميل هاى نزديك نسبى و بعضى از فاميلهاى سببى، كسانى كه ازدواج با آنها حرام ابدى است مانند: خواهر، مادر، دختر و دختر دختر، عمه و عمات، خاله و خالات، ربائب، مادر زن و مادر او، دختر و خواهر رضاعى.

مُحرِم: كسى كه در حال احرام حج يا عمره باشد.

محجور: كسى كه از تصرف در اموال ممنوع شود.

محظور: ممنوع.

محل اشكال است: بايد احتياط كرد.

مخير است: يعنى مقلد مى تواند يك طرف را انتخاب كند.

مخرج بول و غائط: مجراى طبيعى خروج ادرار و مدفوع.

مدعى: خواهان، كسى كه براى خودش حقى قائل است.

مَذى: رطوبتى كه پس از ملاعبه از انسان خارج مى گردد.

مُرتد: مسلمانى كه منكر خدا و رسول يا حكمى از ضروريات دين شده كه انكارش به انكار خدا و رسول باز مى گردد.

مرتد فطرى: كسى كه از پدر يا مادر مسلمان متولد شده و خودش نيز مسلمان بوده و سپس از دين خارج شده است.

مرتد ملى: كافرى كه از پدر و مادر غير مسلمان متولد شده ولى پس از قبول اسلام مجدداً كافر گرديده است.

مرجوح (مرجوح شرعى): چيزى كه كراهت شرعى داشته باشد.

مس: لمس كردن.

مستحب: پسنديده، مطلوب، چيزى كه مطلوب شارع است ولى واجب نيست.

مصالحه: سازش، آشتى; معمولا در امور مالى بكار مى رود.

مُضطَربه: زنى كه عادت ماهيانه اش بى نظم است.

مُفلس: كسى كه دارائيش كمتر از بدهكاريش مى باشد.

مقررات شرعيه: آنچه از طرف خداوند به عنوان تكليف شرعى معين گرديده است.

مكروه: ناپسند، نامطلوب، آنچه انجام آن حرام نيست ولى تركش بهتر است.

مكلف: هر انسانى كه بالغ و عاقل است.

مُلاعبه: بازى كردن، معاشقه كردن.

مُمَيِّز: خردسالى كه خوب و بد را تميز مى دهد.

……………………….

ن

ناسيه: زنى كه وقت عادت ماهيانه خود را از ياد برده است.

نظر به ريبه: نگاهى كه موجب فتنه و فساد شود.

نجس: پليد، ناپاك.

نفاس: خونى كه پس از زايمان از رحم زن خارج مى گردد.

نفساء: زنى كه خون نفاس ببيند.

نكاح: ازدواج كردن، زناشويى.

نماز مستحب: هر نمازى كه بجا آوردن آن پسنديده است ولى واجب نيست.

نهى از منكر: باز داشتن ديگران از هر عملى كه به حكم شارع ناپسند است.

نيت: قصد، تصميم انجام عمل دينى با هدف تقرب به خداوند.

……………………….

و

واجب: هر امرى كه انجام آن از نظر شرع الزامى و اجبارى است.

واجب تخييرى: واجب بودن يكى از دو يا چند چيز.

واجب عينى: واجبى كه برهر فردى با قطع نظر از ديگران واجب است مانند نماز و روزه.

واجب كفايى: واجبى كه اگر به حد كافى كسانى نسبت به آن اقدام نمايند از ديگران ساقط شود مانند غسل و ساير تجهيزات ميت كه بر همه واجب است ولى وقتى كه يك نفر يا عده اى اقدام كنند، از ديگران ساقط مى شود.

واجب مُوَسَّع: واجبى است كه وقت انجام آن وسيع است مانند نماز ظهر و عصر كه از ظهر تا غروب وقت دارد.

واجب مُضَيَّق: واجبى است كه داراى وقت مشخص و محدود است مانند روزه گرفتن در ماه رمضان.

وُرّاث: كسانى كه ارث مى برند.

واقف: وقف كننده.

وثيقه: سپرده، گرويى.

وَدى: رطوبتى كه گاهى پس از خروج بول مشاهده مى شود.

وَذى: رطوبتى كه گاهى پس از خروج منى مشاهده مى شود.

وصى: كسى كه مسئول انجام وصيتى شود.

وصيت: سفارش، توصيه هايى كه انسان براى كارهاى پس از مرگش به ديگرى مى كند.

وطى: پايمال كردن و گاه كنايه از عمل جنسى است.

وكيل: نماينده، كسى كه از طرف شخصى اختيار انجام كارى را داشته باشد.

ولى (يا قيم): كسى كه به دستور شارع مقدس، سرپرست ديگرى است مانند پدر و پدر بزرگ و مجتهد جامع الشرايط.

……………………….

هـ

هبه: بخشش

هديه: تحفه، ارمغان.

……………………….

ى

يائسه: زنى كه سنش به حدى رسيده كه ديگر عادت ماهيانه نمى شود.

هو ولّى التوفيق

«ما توفيقى إلا بالله عليه توكلت و اليه انيب»

سؤال 1071. هرگاه مردى از دنيا برود چه مقدار ارث به همسر دائمى او مى رسد؟

جواب: هرگاه فرزند نداشته باشد، يك چهارم مال او را همسر دائمى او مى برد و بقيه را ورثه ديگر و هرگاه از آن زن يا از زن ديگر فرزند داشته باشد، يك هشتم مال به زن او مى رسد و بقيه به وارثان ديگر.

سؤال 1072. زن از كدام اموال شوهر ارث مى برد؟

جواب: زن از تمام اموال منقول شوهر ارث مى برد، ولى از زمين و قيمت آن ارث نمى برد، خواه زمين خانه باشد يا باغ، يا زمين زراعتى و مانند آن و نيز از خود هوايى ساختمان ارث نمى برد، مثل بنا و درخت، امّا بايد هوايى را قيمت كنند و از قيمت آن سهم ارث او را بدهند.

سؤال 1073. زن مى تواند در چيزى كه از شوهرش ارث نمى برد (مانند زمين و بناى خانه) تصرّف كند؟

جواب: براى تصرّف بايد از ورثه ديگر اجازه بگيرد.

سؤال 1074. اگر ورثه ديگر سهم زن را از قيمت هوايى ندهند (مانندبناى خانه) مى توانند بدون اجازه زن در آن تصرّف كنند؟

جواب: تا سهم زن را از قيمت هوايى نداده اند (مانندبناى خانه) نبايد بدون اجازه او در آن تصرّف كنند.

سؤال 1075. چنانچه پيش از دادن سهم زن از قيمت هوايى بناى خانه و امثال آن، آن را بفروشند معامله صحيح است؟

جواب: در صورتى كه زن معامله را اجازه دهد صحيح و گرنه نسبت به سهم او باطل است.

سؤال 1076. چگونه قيمت بنا و درخت و مانند آن را حساب كنند؟

جواب: بايد چنين حساب كنند كه اگر آنها با دادن مال الاجاره در آن زمين باقى بماند چقدر ارزش دارد، سپس سهم زن را از قيمت آن بدهند.

سؤال 1077. مجراى آب قنات و آجر و چيزهايى كه در آن بكار رفته چه حكمى دارد؟

جواب: مجراى آب قنات و مانند آن حكم زمين را دارد و آجر و چيزهايى كه در آن بكار رفته در حكم ساختمان است.

سؤال 1078. اگر ميت بيش از يك زن دائم داشته باشد ; به هر كدام چه مقدار ارث مى رسد؟

جواب: اگر ميت بيش از يك زن داشته باشد در صورت نداشن فرزند چهار يك اموال او و در صورت داشتن فرزند، هشت يك آن به شرحى كه در سوالات بالا گفته شد بطور مساوى ميان زنان او تقسيم مى شود، خواه شوهر با آنها نزديكى كرده باشد يا نه، امّا اگر در مرضى كه به آن مرض از دنيا رفته زنى را عقدكرده، در صورتى از او ارث مى برد كه با او نزديكى كرده باشد.

سؤال 1079. هرگاه شوهر در حال بيمارى، همسرش را طلاق دهد و پيش از گذشتن يك سال(قمرى) از دنيا برود، زن از او ارث مى برد؟

جواب: زن با سه شرط از او ارث مى برد:

الف) اين كه شوهر در همان مرض از دنيا برود.

ب) اين كه زن بعد از طلاق و گذشتن عدّه، شوهر نكند.

ج) آن كه طلاق به رضايت زن نباشد و اگر با رضايت او باشد، ارث بردنش مشكل است.

سؤال 1080. لباس و زينت آلات و مانند آنها كه مرد براى همسرش مى گيرد متعلق به كيست؟

جواب: لباس و زينت آلات و مانند آنها كه مرد براى همسرش مى گيرد مال همسر اوست، مگر اين كه ثابت شود كه قصد تمليك نكرده بلكه جنبه عاريتى داشته باشد.

سؤال 1081. شخصى با كاميون خود به جبهه رفته، و خودش شهيد شده و كاميونش نابود گرديده است، سپس دولت عوض كاميون را به خانواده شهيد داده است، آيا همسر شهيد مى تواند سهم الارث خود را از آن ادعا كند؟

جواب: اگر آوردن كاميون به جبهه به امر دولت بوده يابه ضمانت او (هرچند ضمانت جنبه عام داشته باشد نه در خصوص اين شخص) همسر شهيد يك هشتم از كاميون را به ارث مى برد و اگر شخص مزبوربا ميل خود و بدون امر و ضمانت دولت اقدام به چنين كارى كرده،بايد از مسؤولين ذى ربط پرسيد كه هدف آنها تنها كمك كردن به فرزند شهيد بوده يا همسر او را هم شامل مى شود و نيز بايد سؤال كرد كه آيا اين هديه به نسبت سهم الارث است يا بيشتر و كمتر؟

سؤال 1082. چگونگى ارث زن از شوهر ش در صورتى كه وارث ديگرى نباشد، بيان فرماييد.

جواب: اگر زوج از دنيا برود يك چهارم مال از آن زوجه و بقيه به امام(عليه السلام)تعلّق مى گيرد. و در زمان ما به دست حاكم شرع مى رسد و چنانچه آن زن واقعاً نيازمند باشد، حاكم شرع مى تواند همه يا قسمتى از آن را به او باز گرداند.

سؤال 1083. آيا در ازدواج دائم، مرد مى تواند ضمن عقد با همسرش شرط كند كه اگر زن وارث مرد شد، ارث خودش را به فرزند آن مرد كه از زوجه مرحومه او باقى مانده است ببخشد و هبه كند؟

جواب: با توجّه به اين كه اين شرط كاملاً مبهم است خالى از اشكال نيست.

سؤال 1084. شوهر اين جانب، در سال 63 فوت كرده است، با توجّه به اين كه من زن دوم ايشان بودم و عقد اين جانب به صورت دائم بوده، فرزندانش دو سال بعد از فوت ايشان اموال وى را تقسيم كرده اند و به هيچ وجه حقّ مرا نداده اند، اموال آن مرحوم به شرح زير مى باشد:

الف) باغات پسته. ب) سه واحد منزل مسكونى كه سند آنها به نام آن مرحوم است. ج) تراكتور با تمام وسايل. د) چاه و پمپ و ساختمان موتورخانه و امتياز آب و برق و پروانه چاه. هـ) اموال منقول و وسايل خانه. با توجّه به مطالب فوق الذّكر لطفاً به سؤالات زير جواب دهيد:

الف) آيا بنده از اين اعيانى حقّى دارم و اگر دارم به چه صورت مى باشد؟

جواب: يك هشتم از قيمت اعيانى و يك هشتم اموال منقول به هر دو زن مى رسد كه به طور مساوى ميانشان تقسيم مى گردد.

ب) با توجّه به اين كه در طول 13 سال ارثيه مرا نداده اند، آيا درآمد اين چند سال به من تعلّق مى گيرد؟

جواب: نسبت به درآمد اموال منقول بايد منافع اين مدّت را بپردازند و احتياط آن است كه نسبت به اعيانى نيز همين كار را بكنند.

ج) آيا در دادن ارثيه، قيمت روز پرداخت ملاك مى باشد يا قيمت روز مرگ ميت و اگر قيمت روز مرگ ميت ملاك است، آيا تورّم اين چند سال محاسبه مى شود؟

جواب: قيمت يوم الادا ملاك است.

سؤال 1085. اگر شوهر قسمتى از ثلث اموالش را به همسرش هبه كند; مشروط بر اين كه بعد از مرگ شوهر از هشت يك خود صرف نظر كند، آيا زوجه مى تواند بعد از مرگ زوج درخواست هشت يك كند؟

جواب: زوجه بايد به شرطى كه با او شده عمل نمايد و اگر به شرط عمل ننمايد هبه از سوى ورثه قابل فسخ است.

سؤال 1086. آيا زن علاوه بر جهيزيه خود، مالك زيورآلات و طلاجاتى كه شوهر مرحومش براى او خريده نيز مى باشد؟

جواب: زيورآلات معمولاً ملك زن است; مگر اين كه شوهر تصريح كرده باشد كه به عنوان امانت نزد اوست.

سؤال 1087. آيا بدهى متوفّى از كلّ ماترك، منقول و غير منقول، پرداخت مى شود يا فقط از منقول داده مى شود؟

جواب: بدهى از كلّ ماترك پرداخت مى شود.

سؤال 1088. آيا وسايل خانه، كه از طرف بستگان اهدا مى شود، مال شخص زن مى شود، يا جزء ماترك است؟

جواب: وسايلى را كه براى زن آورده اند مال زن مى باشد، و وسايلى كه براى مرد آورده اند مال اوست و اگر كسانى قصد هر دو كرده اند مال هر دوست.

سؤال 1089. شخصى در زمان حيات خود، صاحب قطعه باغى بوده است. ده سال پس از فوت نامبرده قطعه باغ مزبور در طرح ساخت و ساز شهرى و در مسير خيابان قرار گرفته است و شهردارى معادل آن، زمينى داده است، حال زمين مزبور به فروش رفته است، با توجّه به برگ حصر وراثت كه يك هشتم اموال منقول و بهاى اعيانى غير منقول سهم زن قيد گرديده و سند مالكيت زوجه نيز بر اين اساس تنظيم شده، آيا زوجه آن مرحوم در ثُمن (يك هشتم) زمين كه به جاى درخت باغ داده اند ذى حق مى باشد، يا ثُمن بهاى اعيانى زمان بعد از فوت شوهرش ملاك مى باشد و او ذى حق نيست؟

جواب: آن زن مالك ثُمن بهاى اعيانى در زمان فوت است و اگر با گذشت زمان قيمت اعيانى بالا رفته و زمين مزبور به عنوان قيمت آن پرداخت شده است، زن در آن زمين سهيم است.

سؤال 1090. شخصى از دنيا رفته است. وارث او همسر و دو برادرزاده و يك خواهرزاده اش مى باشند. تركه او عبارت است از آب، ملك و رودخانه; لطفاً نحوه تقسيم ارث را بيان فرماييد.

جواب: همسر او از زمين چيزى نمى برد; ولى اگر ساختمان و مانند آن دارد از قيمت آنها ارث مى برد(به مقدار يك چهارم مال)، بقيه در ميان برادرزاده ها و خواهرزاده تقسيم مى شود. برادرزاده ها دو سهم و خواهرزاده يك سهم مى برند، اين در صورتى است كه همه از يك پدر و مادر باشند، به علاوه زن از آب رودخانه هم سهم مى برد.

سؤال 1091. آيا زوجه از سرقفلى املاك موقوفه ارث مى برد؟

جواب: زوجه از سرقفلى ارث مى برد، چه در املاك موقوفه و چه در غير موقوفه.

سؤال 1092. هرگاه مردى از دنيا برود و ورّاث وى عبارت باشند از يك زوجه و چند فرزند صغير و كبير، و از متوفّى يك واحد مسكونى به عنوان ماترك باقى مانده باشد، با عنايت به اين كه زوجه حقّى نسبت به عين بناها نداشته و فقط در قيمت آن سهيم مى باشد، آيا قبل و بعد از پرداخت حقّ زوجه، نامبرده مى تواند به سكونت در آن منزل ادامه دهد، يا منوط به اذن ساير ورّاث مى باشد؟

جواب: بايد ساير ورثه اجازه دهند.

سؤال 1093. با توجّه به اين كه در كتب تفسير، آيه 12 سوره نساء را به طور مطلق تفسير كرده اند، دليل فقهى ارث بردن زوجه از قيمت هوايى بناها و درختان چيست؟

جواب: دليل اين مسأله رواياتى است كه از معصومين(عليهم السلام) رسيده، كه آيات را تخصيص مى زند، و تخصيص آيات ارث منحصر به اين مورد نيست، بلكه اين مطلب در موارد متعدّد در فقه شيعه و اهل سنّت ديده مى شود. براى آگاهى بيشتر به جواهر الكلام جلد 39 مراجعه كنيد.

سؤال 1094. ميان زوجه مطلّقه اى، كه همسرش فوت كرده، و ورثه شوهر وى در اصل طلاق اتّفاق نظر، و در زمان آن اختلاف وجود دارد. زوجه مطلّقه مدّعى وقوع طلاق در مرض منتهى به مرگ زوج مى باشد، و ورثه مدّعى وقوع طلاق در زمان صحّت وى مى باشند. قول كدام يك مقدّم است؟

جواب: زوجه بايد اثبات كند كه طلاق در مرض موت واقع شده، وگرنه حق ندارد، ولى بهتر اين است كه با ورثه بر مبلغى مصالحه كنند.

سؤال 1095. همسر اوّل شخصى به هنگام وضع حمل فوت مى كند، سپس فرزندش فوت مى نمايد، شوهر يك سال پس از فوت تنها فرزندش با دخترى ازدواج مى كند، و بيست سال با هم زندگى مى كنند، ولى صاحب فرزندى نمى شوند. اكنون شوهر فوت كرده است، ارث زن چگونه است؟

جواب: هر گاه شوهر در زمان مرگ هيچ فرزندى نداشته، يك چهارم اموال او (غير از زمين) به همسرش مى رسد، و بقيه متعلّق به ورثه ديگر است.

سؤال 1096. آيا سرقفلى قابل فروش است؟ آيا زوجه از آن ارث مى برد؟

جواب: سرقفلى زمين و مغازه حكم زمين را ندارد، و همسر از آن ارث مى برد، و با موافقت مالك، يا متولّى موقوفه، قابل فروش است.

سؤال 1097. آيا زن از آب قنات، يا چاه، ارث مى برد؟

جواب: فقط از مقدار آبى كه در حال مرگ شوهر در قنات يا چاه موجود است ارث مى برد.

سؤال 1098. آيا همسر از چاه عميق، قنات، آب جارى ارث مى برد؟

جواب: در صورتى كه آب در زمين مباح جريان دارد، مانند آب نهرهاى بزرگ، زن از عين آن ارث مى برد، و اگر فرضاً شوهر وى در هفته دو ساعت آب را مالك بوده، بايد يك چهارم يا يك هشتم آن را به زن بدهند. و اگر در زمينِ ملكيِ آن مرد، قنات يا چاه آب وجود دارد، زن از عين آن ارث نمى برد، ولى بايد چاه و وسائل آن قنات را قيمت كنند، و سهم زن را از قيمت آن بپردازند.

سؤال 1099. آيا زوجه از پولى كه عوض ديه خون شوهر گرفته اند، ارث مى برد؟

جواب: آرى از آن، مانند ساير اموال، ارث مى برد.

سؤال 1100. زنى در زمان حيات شوهر مهريه اش را مطالبه نكرده است، آيا پس از فوت شوهر مى تواند مطالبه كند؟ در صورتى كه قابل مطالبه باشد، آيا در رديف ساير بدهكارى هاى ميت است، يا مقدّم بر آنها مى باشد؟

جواب: مهريه مانند ساير ديون است، و بايد از اصل تركه پرداخته شود.

1 ارث شوهر

سؤال 1059. هرگاه زن دائمى از دنيا برود چه مقدار ارث به شوهر او مى رسد؟

جواب: اگر فرزندى نداشته باشد نصف تمام مال او به شوهر مى رسد و بقيه را ورثه ديگر مى برند و اگر از آن شوهر يا از شوهر ديگرى فرزندى داشته باشد يك چهارم تمام مال او به شوهرش مى رسد و بقيه به وارثان ديگر.

سؤال 1060. هرگاه زن در حال بيمارى، شوهر كند و با همان بيمارى از دنيا برود شوهرش از او ارث مى برد؟

جواب: ارث مى برد، خواه نزديكى كرده باشد يا نه.

سؤال 1061. هرگاه زن را به ترتيبى كه در احكام طلاق گفته شد، طلاق رجعى دهد و در بين عدّه بميرد شوهر از او ارث مى برد؟

جواب: آرى ارث مى برد.

سؤال 1062. اگر شوهر زن را طلاق رجعى دهد و در بين عدّه بميرد، زن از او ارث مى برد؟

جواب: آرى ارث مى برد.

سؤال 1063. اگر زن و شوهر طلاق بائن بگيرند و در بين عدّه يكى از آنها بميرد، طرف مقابل از او ارث مى برد؟

جواب: خير، در عدّه طلاق بائن هرگاه يكى از آنان بميرد ديگرى از او ارث نمى برد.

سؤال 1064. آيا مهريه زن جزء تركه اوست و اگر جزء تركه اوست آيا شوهر مى تواند به نسبت سهم الارث خود از آن، كسر و مانده مهريه را به ساير ورثه زن (زوجه خود) پرداخت نمايد؟

جواب: آرى جزء تركه اوست و مانند ساير اموال تقسيم مى شود.

سؤال 1065. هر گاه زن از دنيا برود و به غير از شوهر وارث ديگرى نداشته باشد اموال او به چه كسى مى رسد؟

جواب: اگر زوجه از دنيا برود و وارثى نداشته باشد تمام اموال او به شوهرش مى رسد.

سؤال 1066. شوهر در ضمن عقد تعهّد مى دهد كه پس از عروسى و آمدن زوجه به خانه او، چند يا چندين قلم كالا و چيز ديگرى به عنوان جهيزيه، براى همسرش خريدارى نمايد. بعد از عروسى و قبل از اين كه شوهر به تعهّد خود عمل نمايد همسرش فوت مى كند. اگر ساير ورثه اين زن از طريق دادگاه زوج را ملزم به انجام تعهّد نمايند، آيا خود شوهر نيز جزء ورّاث زنش مى باشد و از جهيزيه اى كه مى خرد، ارث مى برد؟

جواب: سهم الارث دارد.

سؤال 1067. فردى كه نظامى بوده، بر اثر جدال و نزاع خانوادگى، با پدر زنش درگير شده است. پدر زن به طرف اسلحه داماد دست دراز كرده و قصد استفاده از اسلحه را داشته است; او براى اين كه پدر زنش دست از جدال و نزاع بردارد، ابتدا دو تير هوايى شليك مى كند، سپس به علّت اين كه پدرزن دور نشده، بلكه با چوبدستى به طرف او و اسلحه اش نزديك مى شود، به طرف دست پدرزنش شليك مى كند كه ناگهان همسرش به حمايت از پدرش درمى آيد و در اين ميان اشتباهاً كشته مى شود. قاتل از اين همسر، داراى پسرى دو ساله است و متوفّيه پدر و مادر هم دارد. در اين مورد سهم همسر، پسر، پدر و مادر متوفّيه را بطور دقيق مشخّص نماييد.

جواب: يك ششم ديه كامله به پدر و يك ششم ديه كامله به مادر و بقيه به فرزند مى رسد و چيزى از ديه به شوهر نمى رسد; خواه ديه قتل خطا باشد يا ديه قتل عمد، كه گاه به جاى قصاص توافق بر آن مى شود.

سؤال 1068. چنانچه مهريه خانمى سفر حجّ بوده، و آن خانم قبل از تشرّف به حجّ، فوت نمايد، آيا ورثه وى مى توانند مهريه را مطالبه كنند؟ نحوه تقسيم يك سفر حجّ، بين چند وارث چگونه خواهد بود؟

جواب: آرى مى توانند مطالبه كنند، و هزينه يك حجّ به هنگام فوت آن مرحومه را از شوهر او مى گيرند، و مانند ساير اموال زن بين همه ورثه تقسيم مى كنند

سؤال 1069. اگر زنى كه در حالت حيات مهريه اش را مطالبه نكرده فوت كند، آيا ورثه اين زن مى توانند مهريه او را از شوهر مطالبه كنند، اگر شوهر هم مرده باشد حكم مسأله چيست؟

جواب: همانطور كه در بالا اشاره شد مهريه مانند ساير ديون است و به ارث منتقل مى شود، و ورثه مى توانند آن را مطالبه كنند.

سؤال 1070. چرا اسلام سهم الارث مردان را دو برابر سهم زنان قرار داده است؟

جواب: دليل آن روشن است; زنان هنگامى كه شوهر مى كنند هزينه اى براى زندگى نمى پردازند، و تمام هزينه آنها در اسلام بر دوش مردان است.به تعبير ديگر، مردان هم بايد هزينه زندگى خود را بپردازند و هم هزينه زندگى فرزندان و زنانشان را، و با اين حال طبيعى است كه سهم ارث آنها بيشتر باشد. ممكن است گفته شود بعضى از زنان شوهر نمى كنند، و بعضى از مردان زن نمى گيرند، درباره آنها چطور؟ پاسخ آن نيز با توجّه به يك نكته معلوم مى شود، و آن اين كه: قوانين الهى، (بلكه تمام قانونها) هماهنگ با نوع افراد جامعه است، و افراد استثنايى معيار قوانين نيستند.

احكام متفرّقه طلاق

سؤال 1035. آيا زن مى تواند در موقع عقد شرط كند كه هرگاه شوهر مثلاً مسافرت نمايد، يا معتاد به مواد مخدر گردد، يا خرجى او را ندهد اختيار طلاق با او باشد؟

جواب: اين شرط باطل است، ولى هرگاه شرط كند كه او از طرف شوهرش وكيل باشد كه هرگاه اين كارها را انجام دهد خود را مطلّقه كند اين وكالت صحيح است و در چنين صورتى حق دارد خود را طلاق دهد.

سؤال 1036. پدر و جدّ پدرى ديوانه مى توانند زن او را طلاق دهند؟

جواب: در صورت مصلحت مى توانند او را طلاق دهند.

سؤال 1037. ولىّ صغير اگر همسر دائمى براى او عقد كرده، مى توانند زن او را طلاق دهند؟

جواب: بنابر احتياط واجب نمى تواند او را طلاق دهد، امّا اگر همسر موقّت براى او عقد كرده مى تواند باقيمانده مدّت را در صورت مصلحت ببخشد.

سؤال 1038. بيش از ده سال است كه به دلايل زير قصد طلاق زوجه ام رادارم:

الف) عدم تمكين. ب) خروج بدون اذن از منزل و حتّى از شهر در موارد غير ضرورى. ج) اقدام به آبرويزى و هتك حرمت بنده در جامعه. د) تهمت هاى ناروا. هـ) تهديد به مسموم نمودن. و) نامشروع قلمداد كردن صيغه ازدواج.

و قانون نيز توجّهى به من نكرده آيا مى توانم خود صيغه طلاق را بخوانم و آيا گرفتن حكم طلاق در مقابل پرداخت پول امكان پذيراست و چنين حكمى اعتبار شرعى دارد؟

جواب: عدم تمكين به تنهايى مى تواند دليلى بر اقدام به طلاق باشد، ولى تا مى توانيد از طلاق بپرهيزيد مگر اين كه ناچار شويد.

سؤال 1039. آيا براى تبديل ازدواج دائم به موقّت غير از طلاق و انجام عقد موقّت راهى وجود دارد؟ و اگر ندارد آيا عدّه نگهداشتن لازم است يا شوهر سابق در عدّه مى تواند زن را متعه كند؟

جواب: راه آن فقط طلاق است و در عدّه مى تواند با او ازدواج نمايد به شرط اين كه طلاق رجعى نباشد و اگر طلاق رجعى است بايد بعد از تمام شدن عدّه او را به عقد موقّت درآورد.

سؤال 1040. اين جانب مدّت 24 سال است كه با خانمم زندگى مى كنم و داراى شش فرزند مى باشيم، در اين مدّت با دخالت مستقيم پدر و مادر و برادر خانمم روبه رو بوده ام و زندگى تلخى را گذرانده ام تا اين كه مدّتى قبل ديگر كارد به استخوانم رسيد و تصميم به جدايى از همسرم گرفتم و چون در تصميم خود جدّى بودم در چند جلسه (البتّه به فارسى) گفتم: همسرم مانند خواهر و مادرم براى من مى باشد، حال همسرم از گذشته خود پشيمان شده و تعهّد داده كه ديگر مثل گذشته به تحريكات بستگان خود گوش نكند و من هم مى خواهم مدّتى ديگر به ايشان فرصت بدهم و با ايشان زندگى كنم با توجّه به گفته بالا آيا مى توانم با ايشان به عنوان زن و شوهر زندگى كنم؟

جواب: چنانچه اين سخن را در حالى گفته ايد كه دو شاهد عادل حضور داشته اند و آن زن هم در حال عادت نبوده بعد از پاك شدن با او نزديكى نكرده باشيد بايد كفّاره بدهيد و كفّاره آن دوماه روزه است كه بايد سى و يك روز آن پشت سر هم باشد و اگر توانايى روزه نداشته باشيد 60 مسكين را طعام دهيد امّا اگر دو شاهد عادل حضور نداشته، كفّاره اى هم ندارد و اين سخن بى اثر است، در ضمن توجّه داشته باشيد در آن جا كه كفّاره لازم باشد تا كفّاره ندهيد حلال نمى شود.

سؤال 1041. خانم شوهردارى با افرادى حدود دو سال رابطه داشته است و حتّى مدّت 20 روز بدون اجازه شوهرش معلوم نيست كه در كجا به سر برده است آيا لازم است اين خانم مشهور به فساد را طلاق داد؟

جواب: طلاق دادن او واجب نيست ولى لازم است او را از كار خلاف بازدارد.

سؤال 1042. لطفاً در مورد اجرت المثل زحمات زن در منزل شوهر به سؤالات زير پاسخ دهيد:

الف) اگر طلاق به درخواست زوجه باشد، آيا استحقاق دريافت حقّ الزّحمه كارهايى كه شرعاً به عهده وى نبوده و قصد تبرّع هم نداشته، دارد؟

جواب: زوجه در صورتى مى تواند اجرت كارهاى خود را مطالبه كند كه بگويد قصد تبرّع ندارد و زوج اين كارها را از او بخواهد.

ب) اگر طلاق به درخواست زوجه نباشد، آيا استحقاق دريافت حقّ الزّحمه كارهايى كه شرعاً به عهده وى نبوده و قصد تبرّع هم نداشته، دارد؟

جواب: مسأله طلاق چه از طرف زوج باشد و چه به خواست زوجه، هيچ ارتباطى با مسأله فوق ندارد; حتّى بدون طلاق نيز در فرضى كه ذكر شد مى تواند مطالبه اجرت كند.

سؤال 1043. يكى از شروطى كه بر اساس تصويب شوراى عالى قضايى در سند عقد ازدواج گنجانده شده اين است كه زوج بعد از عقد ازدواج در كلّيه دارايى خود با زوجه شريك خواهد بود و در صورت قبول زوج، زوجه حق خواهد داشت در صورت طلاق نصف اموال شوهر را دريافت نمايد، آيا زوجه با گرفتن نصف اموال باز هم استحقاق دريافت حقّ الزّحمه كارهايى را كه بدون قصد تبرّع در خانه شوهر انجام داده و شرعاً به عهده وى نبوده دارد؟

جواب: ظاهر اين شرط اين است كه جبران خدمات دوران ازدواج باشد; ولى شرط مزبور چون آميخته به ابهام فراوان است، شرعاً اشكال دارد.

سؤال 1044. زوجه از خانواده مذهبى بوده و تا قبل از ازدواج چادرى و با حجاب كامل بوده است، زوج بعد از ازدواج وى را وادار كرده كه با مانتو و روسرى، حجاب خود را حفظ كند و از چادر استفاده نكند و زوجه اين موضوع را مغاير با شئونات خانوادگى خود دانسته و به اين علّت تقاضاى طلاق نموده است و به هيچ وجه حاضر نيست كه چادر را كنار بگذارد. آيا تقاضاى وى براى طلاق به اين جهت براى دادگاه قابل قبول مى باشد؟ چنانچه پاسخ منفى باشد، آيا زوجه موظّف به اجراى دستور زوج در اين مورد مى باشد؟

جواب: اين امر مجوّز تقاضاى طلاق نيست; ولى زوجه مى تواند نظر زوج را در اين مورد رعايت نكند، و زوج حقّ اجبار او را ندارد.

سؤال 1045. زوجه به علّت اين كه شوهرش وى را مجبور مى نمايد كه حجاب اسلامى را رعايت ننمايد و بعضاً در جلوى مهمانان نامحرم، بدون حجاب حاضر شود و يا در خارج از منزل با آرايش و بدون رعايت كامل حجاب اسلامى بيرون رود، از دادگاه تقاضاى طلاق نموده است. آيا عسر و حرج زوجه در اين مورد قابل قبول است؟

جواب: اگر اين كار از طرف شوهر به صورت وسيع تكرار شود و زوجه را در تنگناى شديد روحى قرار دهد، عسر و حرج ثابت است و حاكم شرع مى تواند او را طلاق دهد.

سؤال 1046. من همسر دوم شوهرم مى باشم. پس از اين كه زن اوّل ايشان فوت كرد من با ايشان ازدواج كردم، ايشان از زن اوّل چهار پسر و دو دختر و از من يك پسر دارد، من از داشتن شش بچّه ايشان باخبر بودم. لذا تمام اقوام با ازدواج ما مخالف بودند و مرا تحقير مى كردند. الان هفت سال است كه من از شوهرم دور هستم و با اجازه او در يك بيمارستان عربستان سعودى مشغول پرستارى هستم. در طول هفت سال كه من زحمت كشيدم و پول به دست آورده ام شوهرم آن را بدون اجازه من صرف جهيزيه دخترش كرد. اين بار كه به هندوستان رفته بودم بر سر قضيه پول دعوا شد و من مطالبه طلاق كردم، ولى ايشان طلاق نمى دهد در حالى كه سنّ من با ايشان تفاوت زياد دارد و من نمى توانم با ايشان زندگى كنم. آيا من حقّ طلاق يك جانبه را دارم؟

جواب: هرگاه شوهر حاضر باشد به وظايف خود طبق عقدنامه اى كه با شما داشته عمل كند حقّ طلاق يك جانبه را نداريد، ولى اموالى را كه از شما بدون اجازه برده بايد بطور كامل برگرداند.

سؤال 1047. پسرى، دخترى را به عقد نكاح دائم خويش درمى آورد، بعد از يك ماه با همديگر اختلاف پيدا مى كنند و در نتيجه اختلاف، مدّت 6 سال در حال عقد مى مانند و پس از آن پسر با دختر ديگرى ازدواج مى كند. در ضمن جلسه اى در حضور ريش سفيدان و با تصويب آنها پسر علاوه بر اخذ مهر حاضر، با گرفتن مبلغ 000/300 تومان (كه مجموعاً 000/700 تومان مى شود) راضى به طلاق مى شود، امّا در برگه صورت جلسه طلاق اين شرط قيد مى شود كه دختر مزبور پس از طلاق نمى تواند با فلان شخص ازدواج كند و دختر كه صورت جلسه را امضا كرده است در آن زمان به اين شرط توجّه نداشته است. اين شرط از نظر شرعى چگونه است؟

جواب: شرط مزبور باطل است و دختر مى تواند بعد از طلاق و مراسم آن، با هر كس كه مى خواهد ازدواج كند.

سؤال 1048. زوجه به علّت عدم قدرت بارورى زوج و نياز شديد به داشتن فرزند، خود را در حال عسر و حرج مى داند، آيا با وجود اين موضوع مى توان حكم به طلاق زوجه صادر كرد؟

جواب: جايز نيست; مگر اين كه واقعاً خطر بيمارى روانى زوجه را تهديد كند.

سؤال 1049. زن شيعه اى در عقد مردى سنّى بوده است، پس از چند سال زندگى مشترك مرد سنّى طبق معتقدات خود، كه طلاق در حضور عدلين و ساير شرايطى كه در طلاق شيعه است را معتبر نمى داند، زن خود را طلاق گفته است;

الف) آيا زن وظيفه دارد طبق قاعده الزام، از آن لحظه عدّه نگه دارد؟

جواب: قاعده الزام شامل حال زن شيعه نمى شود و بايد از شوهر وكالت بگيرد و مجدّداً طلاق را با شرايط آن جارى كند و اگر شوهر راضى به اين كار نشود، حاكم شرع مى تواند اجازه طلاق او را صادر كند.

ب) در صورتى كه طلاق از جانب مرد سنّى طبق معتقدات خود واقع شده، آيا نفقه دوران عدّه به عهده اوست؟

جواب: زن حقّ نفقه دارد، خواه به عنوان عدّه طلاق باشد يا بقاى زوجيت.

ج) چون طلاق از ناحيه مرد است، آيا لازم است تمام مهريه را پرداخت نمايد؟

جواب: مهريه در هر صورت بر عهده زوج مى باشد، خواه طلاق بدهد يا ندهد.

د) چون به عقيده خودش سه طلاقه نموده، آيا بدون محلّل بنا بر عقيده خودش حقّ رجوع دارد؟

جواب: از نظر وظيفه شرعى زن، رجوع مانعى ندارد.

سؤال 1050. زيد دختر بالغه و باكره خود را نامزد شخصى كرده و پيش از عقد گفته است: «اگر زن ديگرى بگيرى، يا به شهر ديگرى بروى خود من، كه پدر دختر مى باشم، دخترم را طلاق مى دهم، يا ابراى مدّت مى كنم، تو مرا وكيل كن» نامزد، پدر دختر را وكيل مى كند و سپس عقد جارى مى شود، ولى در ضمن عقد او را دوباره وكيل نكرده، و سپس عروسى مى كنند، تقريباً يك سال پس از عروسى، پدر به خاطر تخلّف شوهر، دخترش را ابراى مدّت مى كند يا طلاق مى دهد، شوهر ادّعا مى كند: «من او را وكيل كرده بودم، ولى بعداً او را عزل نموده ام» در اين صورت آيا اين طلاق يا ابراى مدّت صحيح است؟

جواب: وكالت به قوّت خود باقى است و اگر مرد از شرايط تخلّف كند پدر زوجه مى تواند طلاق دهد.

سؤال 1051. اگر زنى در ضمن عقد با شوهر شرط كند كه اگر مرد قصد طلاق او را داشت بايد مبلغى به زن بپردازد، آيا عمل به اين شرط لازم است؟ آيا طلاق متوقّف بر پرداختن اين مبلغ است؟

جواب: اين شرط اشكالى ندارد و عمل به آن واجب است.

سؤال 1052. اگر مرتد از طلاق دادن زوجه امتناع كند، حاكم شرع مى تواند او را طلاق دهد؟

جواب: احتياج به طلاق نيست، بعد از ارتداد از هم جدا مى شوند.

سؤال 1053. اگر مردى شك داشته باشد كه فلان خانم همسر اوست يا نه لطفاً بفرماييد:

الف) آيا مى تواند بطور قطعى و جزمى او را طلاق دهد و اگر صحيح نيست براى فرار از اين شك چگونه احتياط كند؟

ب) بر فرض عدم جواز طلاق قطعى در سؤال قبل، آيا اين مسأله را مى توان به كسى كه شك در زوجيت زنى دارد بعد از آن كه عقد بر آن زن تمام شده است ولى زن ادّعاهايى مى كند كه باعث شك زوج در همسرى او شده است و با همين شك او را طلاق قطعى داده است و به شك خود اعتنايى نكرده است، مقايسه كرد.

لازم به ذكر است كه آنچه باعث اين سؤال شد كلام شيخ انصارى(رحمه الله) در مكاسب است كه مى فرمايد: «اگر در امور مقوّمه شك شود امر مشكل مى شود». و سپس از شهيد اوّل نقل كرده كه ظاهراً ايشان جزم به بطلان چنين طلاقى پيدا كرده است، نظر حضرتعالى چيست؟

جواب: اين طلاق اگر به صورت قطعى و عَنْ جَزْم انجام شده است صحيح است و اگر در زوجيت شك دارد طلاق را به قصد احتياط جارى كند; و امّا كلام علاّمه انصارى(رحمه الله) و بعضى ديگر از فقهاى عظام براى اثبات بطلان اين طلاق كافى نيست.

سؤال 1054. زوج شيعه جعفرى، و زوجه سُنّى شافعى است. زوج مدّعى است كه مطابق مذهب شافعى زوجه را سه طلاقه كرده، ولى زوجه منكر آن است. لطفاً بفرماييد:

الف) در فرض اثبات، آيا طلاق مورد ادّعا صحيح است؟ به عبارت ديگر، آيا زوج شيعه مذهب مى تواند زوجه خود را بر طبق مذهب شافعى سه طلاقه كند، يا رعايت شرايط طلاق از نظر فقه شيعه براى زوج شيعه مذهب در هر حال الزامى است؟

جواب: زوج شيعه موظّف است طبق مذهب خود همسرش را طلاق دهد.

ب) آيا آثار طلاق ياد شده را مى توان بر اساس قاعده الزام نسبت به زوجه مترتّب ساخت؟

جواب: آرى زوجه مى تواند آثار طلاق مزبور را نسبت به خودش جارى سازد.

ج) آيا مجراى قاعده الزام تنها در فرضى است كه زوج سنّى مذهب باشد، يا در فرض شيعه بودن زوج و سنّى بودن زوجه نيز قاعده الزام جارى مى شود؟

جواب: قاعده الزام در هر دو صورت جارى مى شود; هر چند رعايت احتياط خوب است.

د) به طور كلّى در موارد ادّعاى وقوع طلاق، قول زوج مقدّم است، يا زوجه؟ اثبات آن بر عهده كيست؟

جواب: هر كدام ادّعاى طلاق كنند، بايد طبق موازين شرع ثابت نمايند.

سؤال 1055. مرد و زنى در اثر اختلاف، كارشان به طلاق منتهى شده است. زن در ازاى طلاق، مهريه اش را بخشيده، و جهيزيه خود را برده، و صيغه شرعى طلاق جارى شده است. حال دو سؤال پيش آمده، مستدعى است پاسخ فرماييد:

الف) در طول مدّت 9 سال زندگى مشترك، كادوهايى از خانواده هاى طرفين به اين زن و شوهر داده شده است. حال كه اين دو نفر از هم جدا شده اند، اين كادوها، كه بعضى توسّط بستگان مرد، و بعضى توسّط اقوام زن داده شده، شرعاً به كدام يك تعلّق دارد؟

جواب: كادوهايى كه زنانه است به زن تعلّق دارد، و آنها كه مردانه است به مرد. و اگر به درد هر دو مى خورد چنانچه از خانواده و دوستان مرد آورده اند به مرد تعلّق دارد، و اگر از خانواده و دوستان زن آورده اند به زن تعلّق دارد.

ب) در طول اين مدّت اين زن و شوهر نيز كادوهايى به اقوام همديگر داده اند (البتّه پول اين كادوها را مرد پرداخت نموده است.) تكليف اين كادوها چيست؟ آيا زن بايد اين كادوها را از فاميل خود گرفته، و تحويل مرد دهد؟ يا چون اين كادوها در آن زمان داده شده، متعلّق به گيرنده آن مى باشد؟

جواب: در صورتى كه كادوها موجود باشد مرد مى تواند باز پس بگيرد، (به شرط اين كه با مرد خويشاوند نباشد;) ولى اين كار مكروه و ناپسند است.

سؤال 1056. اگر زوج، زوجه را تهديد به استفاده از حقّ طلاق كند، مثلاً به زوجه اش بگويد: «يا منزل شخصى ات را ملك من كن، يا تو را طلاق مى دهم» و زن براى جلوگيرى از طلاق ملك را به نام شوهر بزند، آيا اكراه صدق مى كند؟ حكم اين انتقال چيست؟

جواب: آرى عرفاً مصداق اكراه است.

سؤال 1057. با توجّه به اطلاق مادّه 1133 قانون مدنى كه مى گويد: «مرد هر وقت بخواهد، مى تواند همسر خود را طلاق دهد.» بعضى از محاكم همان طور كه طلاق بى دليل زوجه را رد مى كنند، در مورد در خواست زوج نيز همين حكم را صادر مى نمايند. آيا اين مطلب با اختيارات مطلق زوج طبق روايت مشهور نبوى «اَلطَّلاقُ بِيدِ مَنْ اَخَذَ بِالسّاقِ»(1) منافات ندارد؟

جواب: مطابق عنوان اوّلى اختيار طلاق به دست زوج است; هر زمان كه بخواهد. ولى با توجّه به عناوين ثانويه، كه برگرفته از شرايط خاصّ اجتماعى امروز است، حاكم شرع مى تواند اجازه طلاق مرد را به مواردى موكول كند كه عذر موجّهى داشته باشد.

سؤال 1058. اگر مردى زنى را فريب دهد كه از شوهرش طلاق بگيرد و همسر او شود طلاق و عقد آن زن صحيح است؟

جواب: صحيح است، ولى هر دو معصيت بزرگى انجام داده اند.

________________________________________

1 . سنن ابن ماجه، ج 1، ص 672، ح 2081; المعجم الكبير للطبرانى، ج 11، ص 300، ح 1800; الدارقطنى، ج 4، ص 24، ح 3947; سنن بيهقى، ج 7، ص 360; كنزالعمال، ج 9، ص 640، ح 27770 .