سؤال 1071. هرگاه مردى از دنيا برود چه مقدار ارث به همسر دائمى او مى رسد؟

جواب: هرگاه فرزند نداشته باشد، يك چهارم مال او را همسر دائمى او مى برد و بقيه را ورثه ديگر و هرگاه از آن زن يا از زن ديگر فرزند داشته باشد، يك هشتم مال به زن او مى رسد و بقيه به وارثان ديگر.

سؤال 1072. زن از كدام اموال شوهر ارث مى برد؟

جواب: زن از تمام اموال منقول شوهر ارث مى برد، ولى از زمين و قيمت آن ارث نمى برد، خواه زمين خانه باشد يا باغ، يا زمين زراعتى و مانند آن و نيز از خود هوايى ساختمان ارث نمى برد، مثل بنا و درخت، امّا بايد هوايى را قيمت كنند و از قيمت آن سهم ارث او را بدهند.

سؤال 1073. زن مى تواند در چيزى كه از شوهرش ارث نمى برد (مانند زمين و بناى خانه) تصرّف كند؟

جواب: براى تصرّف بايد از ورثه ديگر اجازه بگيرد.

سؤال 1074. اگر ورثه ديگر سهم زن را از قيمت هوايى ندهند (مانندبناى خانه) مى توانند بدون اجازه زن در آن تصرّف كنند؟

جواب: تا سهم زن را از قيمت هوايى نداده اند (مانندبناى خانه) نبايد بدون اجازه او در آن تصرّف كنند.

سؤال 1075. چنانچه پيش از دادن سهم زن از قيمت هوايى بناى خانه و امثال آن، آن را بفروشند معامله صحيح است؟

جواب: در صورتى كه زن معامله را اجازه دهد صحيح و گرنه نسبت به سهم او باطل است.

سؤال 1076. چگونه قيمت بنا و درخت و مانند آن را حساب كنند؟

جواب: بايد چنين حساب كنند كه اگر آنها با دادن مال الاجاره در آن زمين باقى بماند چقدر ارزش دارد، سپس سهم زن را از قيمت آن بدهند.

سؤال 1077. مجراى آب قنات و آجر و چيزهايى كه در آن بكار رفته چه حكمى دارد؟

جواب: مجراى آب قنات و مانند آن حكم زمين را دارد و آجر و چيزهايى كه در آن بكار رفته در حكم ساختمان است.

سؤال 1078. اگر ميت بيش از يك زن دائم داشته باشد ; به هر كدام چه مقدار ارث مى رسد؟

جواب: اگر ميت بيش از يك زن داشته باشد در صورت نداشن فرزند چهار يك اموال او و در صورت داشتن فرزند، هشت يك آن به شرحى كه در سوالات بالا گفته شد بطور مساوى ميان زنان او تقسيم مى شود، خواه شوهر با آنها نزديكى كرده باشد يا نه، امّا اگر در مرضى كه به آن مرض از دنيا رفته زنى را عقدكرده، در صورتى از او ارث مى برد كه با او نزديكى كرده باشد.

سؤال 1079. هرگاه شوهر در حال بيمارى، همسرش را طلاق دهد و پيش از گذشتن يك سال(قمرى) از دنيا برود، زن از او ارث مى برد؟

جواب: زن با سه شرط از او ارث مى برد:

الف) اين كه شوهر در همان مرض از دنيا برود.

ب) اين كه زن بعد از طلاق و گذشتن عدّه، شوهر نكند.

ج) آن كه طلاق به رضايت زن نباشد و اگر با رضايت او باشد، ارث بردنش مشكل است.

سؤال 1080. لباس و زينت آلات و مانند آنها كه مرد براى همسرش مى گيرد متعلق به كيست؟

جواب: لباس و زينت آلات و مانند آنها كه مرد براى همسرش مى گيرد مال همسر اوست، مگر اين كه ثابت شود كه قصد تمليك نكرده بلكه جنبه عاريتى داشته باشد.

سؤال 1081. شخصى با كاميون خود به جبهه رفته، و خودش شهيد شده و كاميونش نابود گرديده است، سپس دولت عوض كاميون را به خانواده شهيد داده است، آيا همسر شهيد مى تواند سهم الارث خود را از آن ادعا كند؟

جواب: اگر آوردن كاميون به جبهه به امر دولت بوده يابه ضمانت او (هرچند ضمانت جنبه عام داشته باشد نه در خصوص اين شخص) همسر شهيد يك هشتم از كاميون را به ارث مى برد و اگر شخص مزبوربا ميل خود و بدون امر و ضمانت دولت اقدام به چنين كارى كرده،بايد از مسؤولين ذى ربط پرسيد كه هدف آنها تنها كمك كردن به فرزند شهيد بوده يا همسر او را هم شامل مى شود و نيز بايد سؤال كرد كه آيا اين هديه به نسبت سهم الارث است يا بيشتر و كمتر؟

سؤال 1082. چگونگى ارث زن از شوهر ش در صورتى كه وارث ديگرى نباشد، بيان فرماييد.

جواب: اگر زوج از دنيا برود يك چهارم مال از آن زوجه و بقيه به امام(عليه السلام)تعلّق مى گيرد. و در زمان ما به دست حاكم شرع مى رسد و چنانچه آن زن واقعاً نيازمند باشد، حاكم شرع مى تواند همه يا قسمتى از آن را به او باز گرداند.

سؤال 1083. آيا در ازدواج دائم، مرد مى تواند ضمن عقد با همسرش شرط كند كه اگر زن وارث مرد شد، ارث خودش را به فرزند آن مرد كه از زوجه مرحومه او باقى مانده است ببخشد و هبه كند؟

جواب: با توجّه به اين كه اين شرط كاملاً مبهم است خالى از اشكال نيست.

سؤال 1084. شوهر اين جانب، در سال 63 فوت كرده است، با توجّه به اين كه من زن دوم ايشان بودم و عقد اين جانب به صورت دائم بوده، فرزندانش دو سال بعد از فوت ايشان اموال وى را تقسيم كرده اند و به هيچ وجه حقّ مرا نداده اند، اموال آن مرحوم به شرح زير مى باشد:

الف) باغات پسته. ب) سه واحد منزل مسكونى كه سند آنها به نام آن مرحوم است. ج) تراكتور با تمام وسايل. د) چاه و پمپ و ساختمان موتورخانه و امتياز آب و برق و پروانه چاه. هـ) اموال منقول و وسايل خانه. با توجّه به مطالب فوق الذّكر لطفاً به سؤالات زير جواب دهيد:

الف) آيا بنده از اين اعيانى حقّى دارم و اگر دارم به چه صورت مى باشد؟

جواب: يك هشتم از قيمت اعيانى و يك هشتم اموال منقول به هر دو زن مى رسد كه به طور مساوى ميانشان تقسيم مى گردد.

ب) با توجّه به اين كه در طول 13 سال ارثيه مرا نداده اند، آيا درآمد اين چند سال به من تعلّق مى گيرد؟

جواب: نسبت به درآمد اموال منقول بايد منافع اين مدّت را بپردازند و احتياط آن است كه نسبت به اعيانى نيز همين كار را بكنند.

ج) آيا در دادن ارثيه، قيمت روز پرداخت ملاك مى باشد يا قيمت روز مرگ ميت و اگر قيمت روز مرگ ميت ملاك است، آيا تورّم اين چند سال محاسبه مى شود؟

جواب: قيمت يوم الادا ملاك است.

سؤال 1085. اگر شوهر قسمتى از ثلث اموالش را به همسرش هبه كند; مشروط بر اين كه بعد از مرگ شوهر از هشت يك خود صرف نظر كند، آيا زوجه مى تواند بعد از مرگ زوج درخواست هشت يك كند؟

جواب: زوجه بايد به شرطى كه با او شده عمل نمايد و اگر به شرط عمل ننمايد هبه از سوى ورثه قابل فسخ است.

سؤال 1086. آيا زن علاوه بر جهيزيه خود، مالك زيورآلات و طلاجاتى كه شوهر مرحومش براى او خريده نيز مى باشد؟

جواب: زيورآلات معمولاً ملك زن است; مگر اين كه شوهر تصريح كرده باشد كه به عنوان امانت نزد اوست.

سؤال 1087. آيا بدهى متوفّى از كلّ ماترك، منقول و غير منقول، پرداخت مى شود يا فقط از منقول داده مى شود؟

جواب: بدهى از كلّ ماترك پرداخت مى شود.

سؤال 1088. آيا وسايل خانه، كه از طرف بستگان اهدا مى شود، مال شخص زن مى شود، يا جزء ماترك است؟

جواب: وسايلى را كه براى زن آورده اند مال زن مى باشد، و وسايلى كه براى مرد آورده اند مال اوست و اگر كسانى قصد هر دو كرده اند مال هر دوست.

سؤال 1089. شخصى در زمان حيات خود، صاحب قطعه باغى بوده است. ده سال پس از فوت نامبرده قطعه باغ مزبور در طرح ساخت و ساز شهرى و در مسير خيابان قرار گرفته است و شهردارى معادل آن، زمينى داده است، حال زمين مزبور به فروش رفته است، با توجّه به برگ حصر وراثت كه يك هشتم اموال منقول و بهاى اعيانى غير منقول سهم زن قيد گرديده و سند مالكيت زوجه نيز بر اين اساس تنظيم شده، آيا زوجه آن مرحوم در ثُمن (يك هشتم) زمين كه به جاى درخت باغ داده اند ذى حق مى باشد، يا ثُمن بهاى اعيانى زمان بعد از فوت شوهرش ملاك مى باشد و او ذى حق نيست؟

جواب: آن زن مالك ثُمن بهاى اعيانى در زمان فوت است و اگر با گذشت زمان قيمت اعيانى بالا رفته و زمين مزبور به عنوان قيمت آن پرداخت شده است، زن در آن زمين سهيم است.

سؤال 1090. شخصى از دنيا رفته است. وارث او همسر و دو برادرزاده و يك خواهرزاده اش مى باشند. تركه او عبارت است از آب، ملك و رودخانه; لطفاً نحوه تقسيم ارث را بيان فرماييد.

جواب: همسر او از زمين چيزى نمى برد; ولى اگر ساختمان و مانند آن دارد از قيمت آنها ارث مى برد(به مقدار يك چهارم مال)، بقيه در ميان برادرزاده ها و خواهرزاده تقسيم مى شود. برادرزاده ها دو سهم و خواهرزاده يك سهم مى برند، اين در صورتى است كه همه از يك پدر و مادر باشند، به علاوه زن از آب رودخانه هم سهم مى برد.

سؤال 1091. آيا زوجه از سرقفلى املاك موقوفه ارث مى برد؟

جواب: زوجه از سرقفلى ارث مى برد، چه در املاك موقوفه و چه در غير موقوفه.

سؤال 1092. هرگاه مردى از دنيا برود و ورّاث وى عبارت باشند از يك زوجه و چند فرزند صغير و كبير، و از متوفّى يك واحد مسكونى به عنوان ماترك باقى مانده باشد، با عنايت به اين كه زوجه حقّى نسبت به عين بناها نداشته و فقط در قيمت آن سهيم مى باشد، آيا قبل و بعد از پرداخت حقّ زوجه، نامبرده مى تواند به سكونت در آن منزل ادامه دهد، يا منوط به اذن ساير ورّاث مى باشد؟

جواب: بايد ساير ورثه اجازه دهند.

سؤال 1093. با توجّه به اين كه در كتب تفسير، آيه 12 سوره نساء را به طور مطلق تفسير كرده اند، دليل فقهى ارث بردن زوجه از قيمت هوايى بناها و درختان چيست؟

جواب: دليل اين مسأله رواياتى است كه از معصومين(عليهم السلام) رسيده، كه آيات را تخصيص مى زند، و تخصيص آيات ارث منحصر به اين مورد نيست، بلكه اين مطلب در موارد متعدّد در فقه شيعه و اهل سنّت ديده مى شود. براى آگاهى بيشتر به جواهر الكلام جلد 39 مراجعه كنيد.

سؤال 1094. ميان زوجه مطلّقه اى، كه همسرش فوت كرده، و ورثه شوهر وى در اصل طلاق اتّفاق نظر، و در زمان آن اختلاف وجود دارد. زوجه مطلّقه مدّعى وقوع طلاق در مرض منتهى به مرگ زوج مى باشد، و ورثه مدّعى وقوع طلاق در زمان صحّت وى مى باشند. قول كدام يك مقدّم است؟

جواب: زوجه بايد اثبات كند كه طلاق در مرض موت واقع شده، وگرنه حق ندارد، ولى بهتر اين است كه با ورثه بر مبلغى مصالحه كنند.

سؤال 1095. همسر اوّل شخصى به هنگام وضع حمل فوت مى كند، سپس فرزندش فوت مى نمايد، شوهر يك سال پس از فوت تنها فرزندش با دخترى ازدواج مى كند، و بيست سال با هم زندگى مى كنند، ولى صاحب فرزندى نمى شوند. اكنون شوهر فوت كرده است، ارث زن چگونه است؟

جواب: هر گاه شوهر در زمان مرگ هيچ فرزندى نداشته، يك چهارم اموال او (غير از زمين) به همسرش مى رسد، و بقيه متعلّق به ورثه ديگر است.

سؤال 1096. آيا سرقفلى قابل فروش است؟ آيا زوجه از آن ارث مى برد؟

جواب: سرقفلى زمين و مغازه حكم زمين را ندارد، و همسر از آن ارث مى برد، و با موافقت مالك، يا متولّى موقوفه، قابل فروش است.

سؤال 1097. آيا زن از آب قنات، يا چاه، ارث مى برد؟

جواب: فقط از مقدار آبى كه در حال مرگ شوهر در قنات يا چاه موجود است ارث مى برد.

سؤال 1098. آيا همسر از چاه عميق، قنات، آب جارى ارث مى برد؟

جواب: در صورتى كه آب در زمين مباح جريان دارد، مانند آب نهرهاى بزرگ، زن از عين آن ارث مى برد، و اگر فرضاً شوهر وى در هفته دو ساعت آب را مالك بوده، بايد يك چهارم يا يك هشتم آن را به زن بدهند. و اگر در زمينِ ملكيِ آن مرد، قنات يا چاه آب وجود دارد، زن از عين آن ارث نمى برد، ولى بايد چاه و وسائل آن قنات را قيمت كنند، و سهم زن را از قيمت آن بپردازند.

سؤال 1099. آيا زوجه از پولى كه عوض ديه خون شوهر گرفته اند، ارث مى برد؟

جواب: آرى از آن، مانند ساير اموال، ارث مى برد.

سؤال 1100. زنى در زمان حيات شوهر مهريه اش را مطالبه نكرده است، آيا پس از فوت شوهر مى تواند مطالبه كند؟ در صورتى كه قابل مطالبه باشد، آيا در رديف ساير بدهكارى هاى ميت است، يا مقدّم بر آنها مى باشد؟

جواب: مهريه مانند ساير ديون است، و بايد از اصل تركه پرداخته شود.