در كافى و نيز من لايحضره الفقه ، از ابو عبدالله ، امام صادق عليه السلام نقل است ، پيامبر (صلى الله عليه وآله ) را پرسيدند كه : كفاره غيبت چيست ؟

فرمود: هر گاه به ياد شخصى كه غيبتش نموده ، افتد، براى او از خداوند طلب غفران كند.(130)

130-اصول كافى ، ج 4؛ الايمان و الكفر، باب الغيبه ، ج 4، ص 61. - و توبه ، ص 50.

توبه اخص من الخاص توبه است از التفات به غير خدا و اين توبه ، مخصوص اهل ولايت باشد كه غالبا در مرتبه پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله ) و اولياى خدا از اين قبيل بوده است كه او (ص )خود فرمود: گاه دلم را كدورتى عارض مى شود؛ و من به راستى كه از خداى ، هر روز هفتاد بار آموزش مى طلبم .(129)

129-مستدرك الوسائل ، ج 5 ص 320.- و توبه ، ص 14.

انس بن مالك گويد: رسول خدا (صلى الله عليه وآله )، روز يك شنبه ماه ذى القعده ، خطاب به مردم فرمود: اى مردم !كدام يك از شما خواهد كه توبه كند ؟ مردم گفتند: همه مى خواهيم توبه كنيم اى رسول خدا !

فرمود: غسل كنيد و وضو بگيريد و چهار ركعت نماز به جاى آريد و در هر ركعت ، سوره حمد را يك مرتبه و قل هو الله را سه مرتبه و معوذتين را يك مرتبه ، تلاوت كنيد !سپس حمد را يك مرتبه ، استغفر الله بگوييد و با لا حول و لا قوه الا بالله العلى العظيم آن را به پايان بريد. آن گاه بگوييد: يا عزيز يا غفار اغفرلى ذنوبى و ذنوب جميع المومنين و المومنات ؛ فانه لا بغفر الذنوب الا انت .

سپس فرمود: هر كس از امت من چنين كند، از آسمان ندا آيد كه : عملت را دوباره از سر گير !كه خدا توبه ات را پذيرفته و گناهانت را بخشيده است . و ملكى زير عرش ندا سر دهد كه : اى بنده !دشمنانت را روز قيامت راضى خواهى كرد !

منادى ديگر گويد: اى بنده مؤمن !خواهى مرد و دينت از تو سلب نخواهد شد و قبرت وسيع شود و منور گردد.

ملكى ديگر ندا سر دهد كه : پدر و مادرت از تو راضى شوند؛ گر چه از تو در غضب باشند. آنان و ذريه ات بخشيده شوند و تو و آخرت در فراخى و گشايش روزى خواهى بود.

جبرييل ندا كند: (من همراه ملك الموت شوم ، تا با تو مدارا كند و مرگ ،تو را آزار ندهد و روح از بدنت به سلامت بيرون آيد. )

مردم گفتند: اى رسول خدا !اگر كسى غير اه ذى القعده اين عبادت را انجام دهد، چگونه است ؟

فرمود: تفاوتى نكند و همان طور خواهد شد كه بيان نمودم . اين كلمات را جبرييل در معراج به من آموخته است .(128)

128-لقاء الله ، ص 225و226.

روايتى از امام باقر (ع )نقل شده است ، كه آن حضرت فرمود: اصحاب پيامبر (ص )گفتند: اى رسول خدا !از نفاق مى ترسيم .

فرمود، چرا از آن مى ترسيد ؟

گفتند: چون نزد تو آييم آخرت را به يادمان آورى و در نتيجه ، ميل و رغبتمان بدان برانگيخته مى شود و دنيا را فراموش مى كنيم و از آن دورى مى جوييم ؛ به طورى كه در حالى نزد تو هستيم ، آخرت و بهشت و جهنم را مى بينيم ، ولى چون از نزد تو مى رويم و به خانه هاى خود وارد مى شويم و فرزندان خود را مى بوسيم ، و عيال خود را مى بينيم ، آن حالت از بين مى رود؛ مثل اين كه اصلا چنان حالتى نداشته ايم آيا خوف آن ندارى كه اين حالت ، نفاق باشد ؟

حضرت فرمود: هرگز اين نفاق نيست !بلكه ، خطوات شيطان است كه شما را به دنيا راغب و مايل مى كند. به خدا سوگند، اگر بر آن حالى كه گفتيد باقى بمانيد (به مقامى مى رسيد كه )، با ملائكه مصافحه كرده ، روى آب راه مى رويد…(126)

124- حقيقت ايمان

در روايت ابو نعيم آمده است : روزى معذبن جبل خدمت رسول خدا (صلى الله عليه وآله ) رسيد. حضرت پرسيد: چگونه صبح كردى ، اى معاذ ؟!

گفت : در حالى كه به خدا ايمان دارم .

فرمود: هر سخنى را، مصداقى و هر حقى را، حقيقتى است ؛ مصداق سخن تو چيست ؟گفت : اى پيامبر خدا !صبحى نيست ، جز آن كه گمان مى برم ، شبش را نبينم و شبى نيست ، جز آن كه اميدى به صبح آن ندارم . گامى بر ندارم ، جز آن كه گمان مى برم كه فرصت برداشتن گام بعدى را نخواهم يافت . گويى تمام امتها را مى بينم ، كه با نبى خود و ميز با بتانى كه بدل از خداى مى پرستيده اند، به حساب نشسته اند . گويى عقوبت و عذاب دوزخيان ، و ثواب و پاداش بهشتيان را مى نگرم .

(چون سخنش بدين جا رسيد، رسول اكرم (صلى الله عليه وآله ) فرمود: حالى كه دانستى ، پس بدان ملزوم باش و از دستش مده !(127)

126-لقاء الله ، ص 157.

127-لقاء الله ، ص 176.

مرحوم كلينى روايتى را از ابو بصير نقل كرده است كه امام صادق عليه السلام فرمود: روزى رسول خدا (صلى الله عليه وآله ) از حارثه بن مالك بن نعمان انصارى پرسيد: چگونه اى ، اى حارثه بن مالك ؟

حارث عرض كرد: مؤمنى واقعى ، اى رسول خدا (صلى الله عليه وآله ) !

حضرت (ص )فرمود: هر چيزى را حقيقت و نشانه اى است ؛ حال ، حقيقت و نشانه قول تو چيست ؟

گفت : اى رسول خدا !نفس خويش را از دنيا دور ساخته ام ، و شبم را به بيدارى مى گذرانم ، و روزم را به تشنگى سپرى مى نمايم . گويى عرش خداى را مى بينم كه محاسبه و حساب مردم بر پا شده است . بهشتيان را مى نگرم كه به زيارت يكديگر مى روند، و فرياد و ناله دوزخيان را مى شنوم كه در آتشند.

(چون سخن او بدين جا رسيد )پيامبر (صلى الله عليه وآله ) فرمود: تو، بنده اى هستى كه خداوند قلبش را نورانى گردانيده ؛ پس حال كه بصير و بينا گشته اى ، بر آن ثابت و استوار باش !حارثه گفت : اى رسول خدا !براى من دعا نماييد تا در ركاب شما به شهادت رسم !

پس حضرت نيز چنين كرد و فرمود: خداوندا !شهادت را روزى اش گردان !

چند روز بعد، حارثه ، به فرمان رسول خدا (ص )در چنگى شركت جست . جنگ شروع شد و او نفر هشتم و يا نهمى بود كه به فيض شهادت نايل آمد.

در روايتى ديگر كه كلينى از ابو بصير نقل مى كند، حارثه دهمين نفرى است كه بعد از جعفر بن ابى طالب (رضى الله عنه )به شهادت مى رسد.(125)

125-لقاء الله ، ص 173و174.

كلينى به اسنادش از اسحاق بن عمار نقل مى كند: (123)از امام صادق (ع )شنيدم كه فرمود: رسول خدا (ص )در مسجد، نماز صبح را با مردم خواند. جوانى را ديد كه كم خوابى از چهره و حركاتش پديدار بود. رنگش ‍ به زردى گراييده و چشمش نحيف گشته و چشمانش در گودى فرو رفته بود. پيامبر (صلى الله عليه وآله ) بدو فرمود: اى فلان ! شست را چگونه سپرى كرده اى ؟جوان گفت : در حال يقين .

رسول خدا از سخن او به شگفت آمد و فرمود: هر يقينى را، حقيقتى و نشانى است . حقيقت و نشانه يقين تو چيست ؟

گفت : اى رسول خدا !حقيقت يقين من آن است كه مرا به حزن آورده و خوابم را ربوده و روزم را تشنه نموده است . پس از دنيا و مافيها دورى جسته ام ؛ گويى به عرش خدايم مى نگرم ، و مى بينم كه حساب و حشر خلايق بر پاست و من در آنانم . اهل بهشت در بهشتند و به تعارف و معارفه مشغولند و بر بالش و تخت خود، تكيه داده اند . و گويى اهل دوزخ را مى بينم كه در حال شكنجه و عذابند و كمك مى طلبند و زفير آنش را مى شنوم و در گوش خود، حس مى نمايم .

(چون سخن بدين جا رسيد )پيامبر (صلى الله عليه وآله ) روى به اصحابش ‍ نمود و فرمود: اين بنده اى است كه خداوند رلش را به ايمان نورانى فرمود.سپس رو به آن جوان كرد و برو فرمود: خود را بر همين حال حفظ كن !

جوان عرض كرد: اى رسول خدا !من استدعا دارم كه از خداوند طلب نماييد، تا در ركاب شما به شهادت رسم . پس رسول خدا (صلى الله عليه وآله ) خواسته او را اجابت نمود و از خداوند، شهادت او را طلبيد. بدين ترتيب ، آن جوان مدتى بعد در يكى از غزوات رسول خدا (صلى الله عليه وآله ) پس از نه نفر شهيد به شهادت رسيد، كه او شهيد دهمين بود.(124)

123-اصول كافى ، معرب ، كتاب ايمان و كفر، ج 2، ص 44.

124-لقاء الله ، ص 172و173.

منظور از حديث لا يعبد الله الا بالعقل چيست ؟

استاد: معلوم است آقا، آدم جاهل كه عابد نمى شود، البته گاو هم در عالم خود تسبيحى دارد، ولى عابر حقيقى آن عقل كل و عقل محض است ، هر كه عاقل است عبد است .

پيغمبر (صلى الله عليه وآله ) چون عاقل است عبد است و داراى آن مقامات مى باشد. اسراء و بالا رفتن رسول خدا در شب معراج ، به اعتبار عبد بودن اوست و لذا آيه مى فرمايد: سبحان الذى اسرى بعبده …نمى گويد: اسرى بنبيه ، و يا بمحمديعنى اين مقامات و بالا رفتن ها، بخاطر اين است كه او عبد حقيقى است ؛ چون عقل محض است .

زبان فارسى ؛ زبان درى فصيح ، زبان اصيل و زنده است . در بعضى از روايات هم آمده است كه : زبان اهل بهشت زبان عربى مبين يا زبان فارسى درس است .

و در شب معراج خداى سبحان به پيامبر گفت : چه كنم با مشتى خاك مگر بيامرزم .

و حافظ بدان نظر دارد كه گفت : بعضى از روايات البته نقل شده است كه :

گر مطرب حريفان آن پارسى بخواند

در وجد و حالت آرد پيران پارسا را

اشاره دارد به حديثى كه اهل معنا مى دانند، كه اشاره به چه حديثى دارد در هر صورت فارسى تا زبانى است ، كامل ، رسا و مفيد.(122)

122-گفت و گو، ص 36.

شيخ رئيس ابن سينا متوفى 428 هجرى قمرى در رساله معراجيه (ص 15 ) گويد: عزيزترين انبياء و خاتم رسولان (صلى الله عليه وآله ) چنين گفت با مركز حكمت و فلك حقيقت و خزينه عقل امير المؤمنين (عليه السلام ) كه : يا على !اذا راءيت الناس يتقربون الى خالقهم بانواع البر تقرب اليه بانواع العقل تسبقهم ، يعنى يا على !هر گاه ديدى كه مردم با انواع كار نيك به آفريدگارشان تقرب مى جويند، تو با انواع معقولات به خداوند تقرب جوى تا از آنان سبقت گرفته باشى .(121)

121-در آسمان معرفت ، ص 36.

رسول خدا (صلى الله عليه وآله ) فرمود: شبى كه مرا به آسمان بردند، زنانى از امتم را در عذاب شديد ديدم . و زنى را ديدم كه سرش سر خوك و بدنش ‍ بدن الاغ بود و بر آن هزار هزار رنگ عذاب بود و زنى را به صورت سگ ديدم و آنش از دبر وى داخل شده و از دهان خارج مى گرديد. و فرشتگان با پتك هاى آتشين بر سد و بدنش مى كوبيدند، تا اين كه فرمود: و اما آن زنى كه سرش سر خوك بود و بدنش بدن الاغ ، زنى سخن چين و دروغگو بود، و اما آن زنى كه بر صورت سگ بود و آنش داخل دبر وى مى شد و از دهانش ‍ بيرون مى رفت خواننده اى نوحه گر و حسود بود.(120)

120-عيون مسائل نفس و شرح آن ، ج 2، ص 505.