اشاره

طی حکمی از سوی امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام سرپرستی و تولیت اوقاف را برعهده گرفت.

در یکی از أوامر(و وصایای)آن بزرگوار آمده است:«هذا ما أمر به عبدالله علی بن أبی‌طالب أمیرالمؤمنین فی ماله، ابتغاء وجه الله، لیولجه به الجنة و یعطیه به الأمنة. منها: فانه یقوم بذلک الحسن بن علی یأکل منه بالمعروف و ینفق منه بالمعروف، فان حدث بحسن حدث و حسین حی، قام بالأمر بعده و أصدره مصدره. و ان لأبنی فاطمة من صدقة علی مثل الذی لبنی علی، و انی انما جعلت القیام بذلک الی ابنی فاطمة ابتغاء وجه الله و قربة الی رسول الله صلی الله علیه و آله و تکریما لحرمته و تشریفا لوصلته. و یشترط علی الذی یجعله الیه أن یترک المال علی أصوله، و ینفق من ثمره حیث أمر به و هدی له، و أن لا یبیع من أولاد نخیل هذه القری ودیة حتی تشکل أرضها غراسا [173]؛ این فرمانی است از بنده‌ی خدا، علی بن أبی‌طالب أمیرالمؤمنین، درباره‌ی دارایی خود به خاطر به دست آوردن خشنودی خدا. نخستین کسی که این فرمان را انجام می‌دهد، حسن بن علی است. او از این اموال براساس مبانی صحیح شرعی بهره می‌گیرد و انفاق می‌کند. اگر برای حسن پیش‌آمدی روی داد و حسین زنده بود، او باید این کارها را انجام دهد و جانشین برادرش گردد. بدانید که بهره‌ی فرزندان فاطمه از صدقات علی درست مانند بهره‌ی سایر فرزندان علی است و این که سرپرستی آن را به پسران فاطمه واگذار نمودم، به خاطر خدا و به خاطر تقرب به رسول خدا صلی الله علیه و آله و بزرگداشت حرمت او و احترام پیوند خویشاوندیشان به او می‌باشد. با کسی که این اموال در دست اوست، شرط می‌کنم که اصل مال را حفظ کند و تنها از میوه و درآمدش در آن راهی که به او دستور داده‌ام انفاق کند و از نهال‌های نخل چیزی نفروشد تا همه‌ی سرزمین، یکپارچه زیر پوشش نخل قرار گیرد و آباد شود.»این فرمان بعد از برگشت از صفین صادر شده و ابلاغ آن، جنبه‌ی دستوری و حکمی دارد. و مضمونش می‌رساند که حکم تصدی أموال شخصی امیرالمؤمنین علیه‌السلام نبوده، بلکه اموال امام و حاکم است که باید برای حفظ امامت و زعامت و خاندان پرفضیلت اهل‌بیت حفظ شود و حقوق و صدقات به اهلش برسد. باید گفت که این منصب یکی از مسوولیتها و شؤون امامت است که آن را اختصاص به امام حسن و سپس امام حسین علیه‌السلام می‌دهد، اگر غیر از این باشد،«ابتغاء وجه الله»و«تکریما لحرمته»معنایی ندارد. سخن دیگر این که معمولا در بسیاری از صدقات و موقوفات،«موقوف علیهم»یعنی کسانی که صدقات و موقوفات باید برای آن‌ها مصرف شود، معین و مشخص شده است و این‌ها سادات و بنی‌الحسین علیهم‌السلام بودند و یا فقرا و حجاج بیت الله الحرام و موارد دیگر(که توضیحش خواهد آمد)؛ لذا هیچ تردیدی وجود ندارد که حکم امام علیه‌السلام به فرزندش جهت اموال شخصی نبوده، بلکه اموال و موقوفات و صدقات عمومی بوده است که در بحث آینده به آن‌ها اشاره خواهد شد.