اميرالمؤمنين (ع ) فرمود:

ادب نفسك بما كرهته لغير؛ (526)فرمود: نفس خود را ادب و تربيت كن از آن چه در ديگران ناپسند مى بينى .

شرح

يعنى يك راه براى تهذيب و تربيت و ادب نفس آن است كه صفات رذيله و افعال ناشايسته اى كه در مردم ببينى تو است ، نفس خود را از آن صفات پاك سازى و آنچه زشت ناشايست در مردم بينى ، بدان كه آن براى تو هم زشت و ناپسند است و تو در اثر حب نفس و خودخواهى بسا بر خود زشت نمى بينى .

در كلمه ديگر فرمود: استقبح من نفسك ما تستقبحه من غيرك ؛ از خود قبيح شمار عملى را كه از ديگران قبيح دانى .

پس از توجه به زشتى و ناپسندى به اوصاف و اعمال ديگران كه حب نفس ‍ مانع و حجاب درك زشتى آنها نيست ، قياس كار خويش برگير و مگذار حب به نفس سبب شود كه آن چه زشت است در خود زيبا تصور كنى و بر ديگران زشت و ناروا دانى . پس چون صفات رذيله و افعال قبيحه ديگران را به عقل فطرى خود بى حجاب نفس تشخيص مى دهى ، قبح و زشتى آنها را براى خود بشناس و نفس را از آن پاك ساز تا ادب نفس از بى ادبان بياموزى نه آن كه چون عيبى در خالق بينى ، از زشتى ها و عيوب نفس ‍ خويش غفلت كنى و به ادب و تربيت و تهذيب نفس خود نپردازى ، بلكه به عيب جويى و اوصاف رذيله مهذب نگردانى ، پس به جاى آن كه ما عمر را به عيب جويى ديگران صرف كنيم ، بهتر كه عيب خود را دور كرده و نفس ‍ خويش را مهذب و مؤدب سازيم كه در عيب جويى مردم زيان و در رفع عيوب خود هزاران سود دنيا و آخرت است .(527)