4 – اصل تعادل و میانه روی

اصل تعادلی از اصولی است،که در قرآن کریم بدان اشاره شده است. خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید:

«وَ کَذالِکَ جَعَلناکُم امه وَسَطاً»؛[۱]« ما شما را امتی میانه و معتدل قرار دادیم».

هم چنین در حیات سراسر نورانی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلّم، و ائمه ی هدی علیهم السلام، در تمامی اعمال و رفتارشان می توان تعادل را مشاهده کرد.

امام علی علیه السلام، درباره ی پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم، می فرمایند:

«سیرَته القَصد»؛ «سیره ی آن حضرت تعادل و میانه روی بود».[۲]

انسان موجودی است چند بعدی و چند کانونی. اسلام نیز که دین جامع و کاملی است. به تمام نیازهای انسان توجه کرده است. برای رشد، تعالی و کمال بشر، لازم است همه ی ابعاد انسان به صورت هماهنگ و متعادل، رشد و تکامل یابد تا انسان حقیقی پرورش یافته، انسانیت او تحقق یابد.

عدم توجه به تمام ابعاد وجودی انسان و یا توجه بیش از حد به یک بعد و نادیده گرفتن ابعاد دیگر، جامعیت وجود آدمی را نادیده گرفته، انسان را یک بعدی و تک ساحتی می سازد.

اگر انسان را فقط در یک بعد ببینیم و او را در همان بعد تربیت کنیم، در حقیقت موجبات مرگ و نابودی شخصیت انسانی او را فراهم کرده ایم. متأسفانه بیشتر انسان ها و بسیاری از جوامع فاقد این اصل در زندگی می باشند و دچار افراط و تفریط و انحرافات فردی، اجتماعی، اخلاقی و روانی می گردند و این مسئله ناشی از عدم رعایت اصل تعادل می باشد.

ظرفیت انسان برای عبادت محدود است، از این رو باید سعی نمود، عبادت با نشاط باشد. اگر نشاط از بین برود، عبادت جنبه ی تحمیلی پیدا می کند و حکم خوردنی نا مطبوع می گردد که واکنش بدن، پس زدن و نپذیرفتن آن است.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلّم، فرموده اند:

«دین اسلام دینی است متین، محکم و منطقی و مبتنی بر ملاحظات دقیق روانی و اجتماعی، سفارش می کند که با مداوا و متانت حرکت کنید و عبارت خود را مبغوض و منفور نفس خویش قرار ندهید؛ به گونه ای عمل نکنید که نفستان عبادت را دشمن بدارد، بلکه طوری عمل کنید که نفس عبادت را دوست بدارد و مجذوب آن گردد. مانند اسب سواری نباشید که در اثر تندی و شتاب زیاد، نه خود به مقصود می رسد و نه برای مرکب او کمر و توانایی می ماند. (زانو می زند و قدم از قدم نمی تواند بردارد)» [۳]

بی اطلاعی برخی از والدین و مربیان از مراحل رشد و تحول روانی کودکان و نوجوانان و هم چنین نا آگاهی آنان از روش های برخورد ائمه ی اطهار علیه السلام، در این زمینه و نیز اتکا به دانسته ها و تجربیات غیر علمی و غلط خویش و نیز اظهار نظرهای غیر مسئولانه ی بعضی از مبلغان، که سخنانشان پایه و اساس دینی، علمی و منطقی ندارد، موجب می شود چنان رفتاری با کودکان و نوجوانان داشته باشند که بعضا به حال آن ها مضر است. تأکید بیش از حد والدین و علاقه مفرط آنان به مذهبی شدن فرزندانشان و بی توجهی به توان، استعداد و نیازهای روحی و روانی آنان و خارج شدن از مرز اعتدال، عواقب ناگوار و نا مطلوبی در پی خواهد داشت.

[۱]. بقره، آیه ی ۱۴۳٫

[۲].وسائل الشیعه، ج۱۵، ص ۱۹۳ و ۱۹۴٫

[۳]. محمدباقر، مجلسی، همان کتاب،ج۳، ص۸۱٫