شهر قم و نام افتخار آفرین آن

قاضی نورالله شوشتری نقل می کند: که حموی و دیگران گفته اند:« قم ازمداین مستحدثه اسلامی است و اهالی آن، همیشه امامیه بوده اند و ابتدای بنای آن در سال 83 هجری قمری و در زمان عبدالملک مروان بوده است. قاضی خود می گوید: بلده ی قم، شهری عظیم و بلده ای کریم است واز جمله بلادی است که همیشه ی دارالمؤمنین بوده و بسیاری ازاکابر و افاظل و مجتهدان شیعه ی امامیه، از آنجا برخاسته اند و انتساب به چنین بلدی، اقوی ادله ی صحت عقیده  ی منسوب الیه است.( قاضی نورالله شوشتری؛ مجالس المؤمنین، ج1، ص82)

ظاهراً اسم قم اسمی است که عرب بر آن شهر، اطلاق کرده است. و از روایات استفاده می شود که این اسم، منشأ دینی دارد و با مناسبات ایمانی و عقیدتی بدین نام مرسوم شده است و اینک به این چند روایت توجه کنید:

علامه مجلسی می فرماید:« در روایات شیعه آمده که چون رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به معراج برده شد، ابلیس را دید که در این بقعه و سرزمین، جایگزین شده رسول خدا به او فرمود: قُم یا ملعُون؛ ای ملعون! برخیز. پس آن سرزمین به قم موسوم گردید».( مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج57، ص217، ح42)

از حضرت هادی علیه السلام نقل شده که فرمودند:« قم را قم نامیدند، چون کشتی نوح ، در داستان توفان، بدانجا رسید ایستاد و متوقف شد.(محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج57، ص213، ح24.

حضرت صادق علیه السلام به عفان بصری فرمودند: می دانی که چرا قم، بدین نام، موسوم شده است؟ او عرض کرد : خدا و رسول او و شما بهتر می دانید. حضرت فرموده اند: زیرا اهل قم قائم آل محمد با قائم آل محمد، صلوات الله علیه اجتماع کرده و با او قیام می نمایند و بر این امر، استقامت ورزیده او را یاری می کنند.(بحارالانوار، ج57، ص216،ح38).

البته این وجوه و مناسبات، قابل جمع نیز می باشد؛ یعنی می تواند تمام این وجوه، وجه مناسب نام گذاری این شهر، به قم باشد. کما اینکه روایت سوم، خود، متضمن سه وجه مناسبت است که هر یک برای نام گذاری کافی بوده؛ یکی حضور مردم قم با حضرت قائم علیه السلام دیگری قیام آنان با آن حضرت، وسوم استقامت آنان در این راه.