كميل يكى از ياران مخلص اميرالمؤ منين است ، مى گويد:

از اميرالمؤ منين عليه السلام پرسيدم ، انسان گاهى گرفتار گناه مى شود و به دنبال آن از خدا آمرزش مى خواهد، حد آمرزش خواستن چيست ؟

فرمود:

حد آن توبه كردن است .

كميل : همين مقدار؟

امام عليه السلام : نه .

كميل : پس چگونه است ؟

امام : هرگاه بنده گناه كرد، با حركت دادن بگويد استغفرالله .

كميل : منظور از حركت دادن چيست ؟

امام : حركت دادن دو لب و زبان ، به شرط اين كه دنبال آن حقيقت نيز باشد.

كميل : حقيقت چيست ؟

امام : دل او پاك باشد و در باطن تصميم گيرد به گناهى كه از آن استغفار كرده باز نگردد.

كميل : اگر اين كارها را انجام دادم از استغفاركنندگان هستم ؟

امام : نه !

كميل : چرا؟

امام : براى اين كه تو هنوز به اصل آن نرسيده اى .

كميل : پس اصل و ريشه استغفار چيست ؟

امام : انجام دادن توبه از گناهى كه از آن استغفار كردى و ترك گناه . اين مرحله ، اولين درجه عبادت كنندگان است .

به عبارت ديگر، استغفار اسمى است شش معنى دارد؛

1. پشيمانى از گذشته .

2. تصميم بر بازنگشتن بدان گناه به هيچ وجه . (تصميم بر اين كه گناهان گذشته را هيچ وقت تكرار نكنى .)

3. پرداخت حق همه انسانها كه به او بدهكارى .

4. اداى حق خداوند در تمام واجبات .

5. از بين بردن (آب كردن ) هرگونه گوشتى كه از حرام بر بدنت روييده است ، به طورى كه پوستت به استخوان بچسبد سپس گوشت تازه ميان آنها برويد.

6. به تنت بچشانى رنج طاعت را، چنانچه به او چشانيده اى لذت گناه را.

در اين صورت توبه حقيقى تحقق يافته و انسان توبه كنندگان به شمار مى رود.(26)

26- بحار: ج 6، ص 27.