حضرت رسول صلى الله عليه وآله در حق على (ع ) فرمود: بهترين شما در قضاوت ، على است . و مى دانيم كه قضاوت به جميع علوم نيازمند است .(490)

اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود:

من تتبع عورات الناس كشف الله عورته ؛

هر كس در پى عيب جويى مردم بر آيد، خدا پرده از روى عيب و گناهش ‍ بردارد و او را رسوا كند.(489)

ه : عدالت در گفتار و رفتار حضرت وصى

مردى نزد اميرالمؤمنين عليه السلام آمد و بدان حضرت عرض كرد كه : بلال با فلانى مناظره مى كند و الفاظ وى ملحون است و آن كس عبادتش ‍ معرب و صحيح است به بلال مى خندد.

امام فرمودند: بنده خدا! اعراب و تقويم كلام براى تقويم و تهذيب اعمال است ، آن كس را اگر افعال او نادرست باشد اعراب كلامش سودى ندهد، و بلال را كه به درستى آراسته است لحن الفاظش زيانى نرساند .

آرى ! با الفاظ بازى كرد و عبارت پردازى كردن حرفى است و دل آگاه و سوز و گداز داشتن و با حسن مطلق به سر بردن امرى ديگر است . و چه بسا ارباب مقال و سرگرم به قبل و قال و انباشته از اصطلاحات كه دل مرده افسرده دارند، همانطور كه در دفتر دل ثبت است : (488)

گمانت اين كه به خرج عبارت

به كر و فر و ايماء و اشارت

سوار رفرفستى و براقى

ورم كردى و پندارى كه چاقى

حديثى از اميرالمؤمنين عليه السلام هست كه امام على عليه السلام در يكى از كوچه هاى كوفه در حين عبور، جوانى را ديد كه سرگرم خواندن تصنيف هاى هرزه است . آقا به آن جوان فرمود: اى جوان ! تو دارى كتاب وجود خودت را به چه چيزهايى پر مى كنى ؟

تصنيفهاى هرزه براى چه بايد در دفتر وجود تو منقوش و مكتوب باشد؟

اين فرمايش اميرالمؤمنين عليه السلام را در دفتر دل بنگاريد كه خيلى با ارزش است .(487)

امير عليه السلام داخل بازار شد و گذارش به مردى كه رويش به سوى امام نبود افتاد كه مى گفت : نه قسم به آن كسى كه به هفت آسمان در حجاب است !

امام دست بر پشت او زد و فرمود: چه كسى به هفت آسمان در حجاب است ؟

گفت : يا اميرالمؤمنين ! خدا.

امام فرمود: به خطا رفتى ، حجابى در ميان خداى عز و جل و خلق او نيست ؛ زيرا كه او را خلق است ، هر كجا كه خلق هست .

گفت : يا اميرالمؤمنين ! كفاره اين كه گفتم چيست ؟

امام فرمود: كفاره اش اين است كه بدان هر جا هستى خدا به او است .

گفت : مسكينان را اطعام كنم ؟

فرمود: نه تو به جز پروردگارت سوگند خورده اى . (486)

نصرين مزاحم مى گويد كه : جناب اميرالمؤمنين عليه السلام كه داشت صف آرايى مى كرد، ديد يكى از سربازانش دشنام مى دهد، بدگويى مى كند، به او فرمود: به كى فحش مى دهى بد مى گويى ؟

گفت : به معاويه و به سربازانش .

ايشان فرمود: چرا فحش مى دهى به اينها؟

عرض كرد: مگر اينها باطل نيستند؟

فرمود: مگر فحش دادن حق است ؟ بلى ! اگر اينها باطلند، فحش دادن هم باطل است . به فحش دادن كه نمى شود مردم را به راه آورد حق نداريد كه فحاشى كنيد؛ بدگويى كنيد.(485)

اميرالمؤمنين على (ع ) فرمود:

ينبغى ان يكون فعل الرجل احسن من قوله و لا يكون قوله احسن من فعله ؛ (483)

سزاوار است كه مرد فعلش بهتر از قولش باشد نه مانند اهل دنيا و دنياپرستان قولش بهتر از فعل او.(484)

اميرالمؤمنين على عليه السلام فرمود:

لايسونك ما يقول الناس فيك فانه ان كان كما يقولون كان دنيا عجلت عقوبته ، و ان كان على خلاف ما قالوا كانت حسنه لم تعملها ؛ (481)

از بدگوئى و عيب جويى خلق ، دل شكسته و آزرده خاطر مباش كه اگر راست ميگويند، آن بدگويى كيفر عمل تست كه در دنيا به تو رسيده و ديگر در عقبى عقاب ندارد و اگر دروغ مى گويند آن بد گويى حسنه و ثوابى شود در نامه عملت كه تو عملى نكرده بدان ثواب رسيده اى . خلاصه انسان بايد روحش قوى باشد و تحت تاءثير سخن بدگويان قرار نگيرد و از آن چه مى گويند متاءثرنشود و حس غضب و كينه بر او حكومت نكند، بلكه با فكر و عقل چنين قضاوت كند كه على عليه السلام فرمود: تا عيب جويى خلق بر هر وجه به خير او باشد.(482)

اميرالمؤمنين على عليه السلام فرمود:

من عذب لسانه كثر اعوانه ؛ (479)

هر كه با خلق خوش زبان باشد يارانش بسيار باشند.(480)

اميرالمؤمنين على عليه السلام فرمود:

مروه الرجل صدق لسانه ؛ جوانمردى و فتوت مرد، راست گويى و صراحت لهجه است .

شرح صفت راستگويى در نفوس با شهامت و شجاعت همت است و لازمه آن وصف صفا و حقيقت و جوانمردى است و به عكس دروغگويى صفت منافقان دو رنگ دون همى خائن و ضعيف النفس است .(478)