قال على (عليه السلام):
«اَلصّيامُ اجْتِنابُ الَْمحارِمِ، كَما يَمْتَنِعُ الرَّجُلُ مِنَ الطَّعامِ وَ الشَّرابِ»;
«روزه پرهيز از گناهان است، همان گونه كه خوددارى كردن از خوردن و آشاميدن مى باشد»(1).

شرح و تفسير

همان طور كه انسان داراى روح و جسم است، تمام عباداتى كه انجام مى دهد نيز داراى جسم و روح است; جسم عبادت همان ظاهر آن است كه همه كس آن را درك مى كند و روح عبادت، فلسفه وجودى آن و مصالحى كه در درون آن نهفته، مى باشد.
به عنوان مثال نماز جماعت جسمى دارد و روحى; بسيارى هستند كه جسم و شكل ظاهرى اين عبادت بزرگ را خوب انجام مى دهند، مانند نمازهاى جماعت ميليونى مكّه و مدينه در ايّام برگزارى مراسم پرشكوه حجّ، امّا متأسّفانه روح نماز حاكم نيست. روح نماز جلوگيرى از فساد و فحشا است; ولى در شهرهاى عربستان، گذشته از مكّه و مدينه، فساد غوغا مى كند. روح نماز جماعت وحدت و يكدلى است، امّا متأسّفانه اين همه مسلمان يكپارچه و متّحد نيستند!
حضرت اميرمؤمنان (عليه السلام) در جمله 252 از كلمات قصار نهج البلاغه، فلسفه بيست حكم از احكام اسلامى، را در ضمن جملاتى كوتاه و پرمعنى، بيان مى كند; مثلا در مورد حجّ مى فرمايد: «فَرَضَ اللهُ … الْحَجَّ تَقْرِبَةً لِلدّينِ; خداوند حجّ را واجب كرد تا وسيله اى براى نزديكى مسلمين به يكديگر باشد». در ايّام حجّ هر چند ميليون ها مسلمان در كنار يكديگر قرار مى گيرند و جسم آن ها در قرب يكديگر است، امّا روح و قلب آن ها با هم فاصله زيادى دارد، بدين جهت در اين كنگره عظيم مشكلى از مشكلات جهان اسلام حل نمى گردد، گويا مسلمين هيچ مشكل عمده اى ندارند!
روزه نيز جسمى دارد و روحى; جسم روزه خوددارى از خوردن و آشاميدن و ساير چيزهايى است كه روزه را باطل مى كند، امّا روح روزه علاوه بر خوددارى از مفطرات روزه، پرهيز از تمام گناهان است! تا جايى كه به تعبير قرآن مجيد صائم به قلّه پرافتخار تقواى الهى برسد(2). و روشن است كه جسم بى روح مجسّمه اى بيش نيست!
با توجّه به همين مسأله، روزه را بر سه قسم كرده اند:
1ـ روزه كسانى كه فقط از مفطرات پرهيز مى كنند، امّا چشم و گوش و ساير اعضاء بدن آن ها روزه نيست!
2ـ روزه كسانى كه علاوه بر پرهيز از مفطرات، از گناهان نيز اجتناب مى نمايند.
3ـ روزه كسانى كه كعبه دل را از همه چيز جز خدا پاك نموده و جز عشق خدا را در آن راه نمى دهند.

1. ميزان الحكمه، باب 2359، حديث 10952، (جلد 5، صفحه 471).
2. همان گونه كه در آيه 183 سوره بقره به اين مطلب اشاره شده است.