یَمَن (به عربی: الجمهوریة الیمنیة) کشوری عربی در جنوب غربی آسیا و در جنوب شبه جزیره عربستان واقع در خاورمیانه، و پایتخت آن شهر صنعا است.
یمن ۵۲۷٬۹۶۸ کیلومتر مربع گستردگی دارد، یمن دارای دو ساحل مهم است، ساحلی غربی در کرانهٔ دریای سرخ و ساحلی جنوبی در کرانهٔ دریای عرب، همچنین دارای چند جزیرهاست که مهمترین آنها: جزیره سقطره در دریای عرب و جزیره حنیش در دریای سرخ است. یمن تا قبل از سال ۱۹۹۰ میلادی دو کشور متجاور بوده به نامهای: جمهوری عربی یمن (یمن شمالی) و جمهوری دمکراتیک یمن (یمن جنوبی). در سال ۱۹۹۰ طی پیمانی این دو کشور با هم متحد شدند و جمهوری یمن بوجود آمد. اما در سال ۱۹۹۴ جنگ خونینی بین دو طرف رخ داد، که سرانجام شمالیها بر جنوبیها چیره شدند و اتحاد پابرجا ماند.
محدودهٔ یمن
محدودهٔ یمن: از شمال عربستان سعودی، از جنوب باب المندب، از مغرب ساحل دریای سرخ و از سمت مشرق به سلطنت عمان و خلیج فارس محدود میشود.
تاریخ
یمن کشوری است در همسایگی عربستان که از زمانهای قدیم موقعیت خاص داشتهاست. یمن از قدیم ناحیهای آباد و خرم و با نعمت بسیار و دارای جنگلها در نقاط کوهستانی و در نقاط دیگر نخلستانها و باغها میوه گوناگون میباشد.
قلعه القاهرة (استان حَجّه)
داستان سد تاریخی اش که بنام سد مأرب مشهور است در کتب تاریخ ذکر شدهاست. در آن دوران کشور یمن «یمن السعید» (یمن خوشبخت) نامیده میشدهاست. در دوران باستان منطقه یمن قلمرو حکومتهایی همچون:
دولت قتبان
معین، سبا، حِمیر
با چیرگی ایران بر جنوب عربستان در سال ۵۹۸-۵۹۷ میلادی یمن نیز بهوسیله شاهنشاهان ساسانی به تصرف ایران در آمد و تا ظهور اسلام تابع حکومت ایران بود. شَهرَب (ساتراپ) ساسانیان در کل منطقه جنوب عربستان، باذان بود.
تا ظهور دین اسلام پس از مدتی اسلام در این سرزمین نفوذ یافت که عبدالله بن اسحاق بن ابراهیم یکی از حاکمان یمن در این دوران است.
همچنین در سال ۱۷۵۰ میلادی جزو قلمرو دولت عثمانی در آمد و با سقوط امپراتوری عثمانی، در سال ۱۹۳۴ میلادی با انعقاد قراردادی با انگلستان به استقلال رسید.
سابقاً حکومت یمن در دست امیری بود که او را امام یمن میخواندند و او شخصاً کشور را اداره میکرد ولی از سال ۱۹۶۲ میلادی برابر ۱۳۴۱ شمسی به جمهوری تبدیل شد.
سیاست
سیاست خارجی یمن بر پایه بی طرفی حسن معاشرت با همسایگان میباشد.
اقتصاد
فراوردههای عمده آن قهوه، دام، چوبهای جنگلی، جو و گندم است.
مردم
۴۲درصد جمعیت ۲۲ میلیون نفری یمن را شیعیان تشکیل میدهند.
تقسیمات کشوری
کشور یمن به ۲۰ استان و یک محدوده پایتختی بخش شدهاست:
استان عدن
عَدَن (به عربی: محافظة عدن) نام استانی در کشور یمن در شبه جزیره عربستان است.
وجه تسمیت
وجه تسمیت آن نسبتاً به عدن بن سبا بن یشجب بن یعرب بن قحطان ، همچنین گفتهاند نسبتاً به عدن بن سنان بن ابراهیم علیه السلام. روایت است که اول کسی در آنجا ساکن شدهاست عدنان بن سنان بن ابراهیم بودهاست، بنا براین آنرا «عدن» نامیدهاند. همچنین از نامهای پیشین آن «عدن اَبیَن» است.
پیشینه
عدن در سابق پایتخت کشور یمن جنوبی بودهاست.در سال ۶۳۶ میلادی مسلمانان آن را فتح نمودند.
در سال ۱۵۱۳ برتقالیها آن را اشغال نمودند. و در سال ۱۵۳۸ عثمانیها «اتراک» آنرا از چنگ برتغالیها رها ساختند، اما در سال ۱۸۳۹ دوباره در قبضهٔ اشغالگران انگلیس افتاد. ودر سال ۱۹۶۷ استقلال یافت. عدن در دوران قدیم یکی از قدیمترین بازارهای عرب بودهاست. و بندری است مهم در مضیق بابالمندب .
جغرافیا
از سه جهت کوه آنرا احاطه نمودهاست. از طرف شمال کوه «شمسان»، واز طرف شمال و جنوب کوه «العُر»، واز طرف مغرب کوه «صیرة»، واز سمت مشرق به «دریای هند» محمدود میگردد.
عدن
استان عدن یکی از استانهای جنوب یمن است، و یکی از مهمترین بندرگاههای یمن در کرانهٔ اقیانوس هند است. و دارای فرودگاه بینالمللی میباشد.
جمعیت
استان عدن دارای ۳۵۰ هزار نفر جمعیت میباشد.
چون عدن منطقهای کوهستانی است و از سه جهت کوه آن را احاطه نمودهاست، به جز راه دریا راه دیگر نداشتهاست، تا اینکه کوههای اطراف را بریدهاند وراه زمینی را ایجاد نمودهاند.
در حال حاضر عدن شهری آباد وپررونق است.
استان عمران
عمران (به عربی: محافظة عمران) نام استانی در کشور یمن در شبه جزیره عربستان است.
جغرافیا
استان عمران در فاصلهٔ ۴۸ کیلومتری شهر صنعا پایتخت یمن واقع شدهاست.
مورخ یمنی «شرف الدین» میگوید که شهر عمران در دوران قدیم حصار بند (سور) بودهاست ودارای دو «باب» (دروازه) ورودی وخروجی بودهاست، دروازه قسمت غربی شهر «باب الآعلا» مینامیدهاند، ودروازه قسمت شرقی «باب الآسفل» میخواندهاند.
دژ تاریخى عمران
جمعیت
جمعیت استان عمران در حدود ۲۲۵۹۲ نفر میباشد.
ارتفاع این استان از سطح دریا در حدود ۲۳۰۲ متر میباشد.
زمینهای حاصلخیز وآبهای زیر زمینی اش بسیار شیرین است.
چند حلقه چاه قدیمی وجود دارد وبنامهای «چاه بنوباکر» و «چاه المدینة» و «چاه ناعط» معروف هستند.
آب این چاهها برای آبیاری مزروعات وآشامیدنی مورد استفادهاست. تعدادی در حدود ۱۰۰ اصله نخل خرما در اطراف این چاهها دیده میشوند. شغل مردم ایت استان کشاورزی است.
آثار
در گوشه و کنار شهر عمران آثار مختلفی از دوران بسیار دور باقی ماندهاست وبه چشم میخورد.
در وسط این استان آثار بنای عظیمی وجود دارد که اهالی منطقه آن را «قصر» مینامند، میگویند در زمانهای بسیار دور شخصی بنام «غفار» در آن زندگی میکردهاست وبه داد وستد مردم رسیدگی میکردهاست.
همچنین در قسمت شرقی استان عمران آثار قصر بزرگی باقی ماندهاست که به «قصر ظللی» معروف است. در روی تپه ای در شمالی استان عمران آثار وخرابههای بنای عظیمی از دور پیداست مردم آن را «قعلهٔ صللی» میخوانند.
استان ابین
اَبیَن (به عربی: محافظة اَبیَن ) نام استانی در کشور یمن در شبه جزیره عربستان است.
چشمه ونخلستان أبین (یمن)
استان ابین در کرانهٔ اقیانوس هند و در شرق شهرستان عَدَن واقع شدهاست.
استان ضالع
ضالع (به عربی: محافظة الضالع ) نام استانی در کشور یمن در شبه جزیره عربستان است.
حصن ضالع
تاریخچه
تاریخ این شهر به دوران بسیار دور بر میگردد، مؤرخ وتاریخ نویس مشهور «الآکوع» مینویسد که نام این شهر در بادی الآمر «بلاد الآغضور والآجعود و ردفان» بودهاست. و در اوائل قرن چهارده هم میلادی به مرکز امارت «الضالع» تبدیل مییابد.
جغرافیا
استان ضالع در جنوب شرقی اِب واقع شدهاست، ودر ۹۶ کیلومتری عَدَن قرار دارد.
جمعیت
جمعیت استان ضالع در حدود بیست هزار نفر میباشد. دارای بازار گسترده سبزی فروشی وبقولات است.
استان بیضاء
بیضاء (به عربی: محافظة بیضاء ) نام استانی در کشور یمن در شبه جزیره عربستان است.
این استان در وسط کشور یمن واقع شدهاست، و در شمال شرقی صنعا قرار دارد.
دشتى در پيرامون بيضاء (يمن)
این استان مشهور هست به کشاورزی و زمینهای حاصل خیزی دارد و مشهور است به زراعت حبوب، قهوه، والقات والنیلة.
جمعیت
جمعیت این استان در حدود ۶۰ هزار نفر میباشد.
استان حدیده
حُدَیده (به عربی: محافظة الحدیدة ) نام استانی در کشور یمن در شبه جزیره عربستان است.
تاریخچه
شهر حدیده در جنگ و نبردهای قوای مختلف تقش مهمی داشتهاست در ساحل دریای سرخ، این شهر در گذر تاریخ بارها تحت نفوذ قوای اشغالگران افتادهاست.
در سال ۸۵۹ هجری قمری قوم چرکس لنگرگاه کشتیهای جنگی خود قرار میدهند هنگام نبرد با اشغالگران پرتغالی.
در سال ۱۲۶۴ هجری قمری عثمانیها این بندرگاه را مرکز عملیات خود قرار دادند و از آنجا به سوی صنعا پیش رفتند.
درسال ۱۳۴۱ هجری قمری شیخ محمد الادریسی این شهر را از انگلیسها تحویل گرفت.
در سال ۱۳۴۲ هجری قمری یحیی بن زید این شهر را اشغال نمود.
جغرافیا
استان حدیده یکی از بزرگترین شهرهای تهامه بودهاست، و تاریخ بنای آن به دوران بسیار دور بر میگردد، و مشهوترین بندرگاه ماهی گیری قرن هشتم هجری در کرانهٔ دریای قلزم به شمار میآمدهاست.
حدبدة
این استان در ۲۲۶ کیلومتری شمال غربی شهر صنعا، پایتخت یمن واقع شدهاست.
استان جوف (یمن)
جوف (به عربی: محافظة الجوف ) نام استانی در کشور یمن در شبه جزیره عربستان است.
جغرافیا
استان الجوف مابین دو کوه و در کناره (دره) وادی الجوف الکبیر واقع شدهاست.
منطقهٔ «الجوف» یکی از غنیترین مناطق آثاری یمن به شمار میآید.
وسعت این منطقه به طول ۶۰ کیلومتر، وعرض ۳ کیلومتر از شمال به جنوب میباشد.
چهار دره بزرگ (درواه) «رودخانهٔ فصلی» از این منطقه عبور میکند.
در اطراف وکنارههای این درهها پر از جنگلهای انبوهاست و حیات وحش گوناگونی در این درهها وجود دارند.
استان مهره
مَهره (به عربی: محافظة مهرة ) نام استانی در کشور یمن در شبه جزیره عربستان است.
استان مهره یکی از استانهای تاریخ یمن است. این استان در پایهٔ «کوه مهره» واقع شدهاست.
ساحل مَهره
چند قلعهٔ تاریخی برفراز کوه شمالی آن وجود دارد که تاریخ بنایش به دوران قبل از اسلام بر میگردد.
قلعه بزرگ مهره در دوران گذشته مقر حاکم مهره بودهاست. همچنین روایت است که مهره مدتی پایتخت «دولت الحضریة» بودهاست در دوران پیش از اسلام .
استان مهره منطقهای کوهستانی سرسبز وخلاب است، کوهای آن مملوء از جنگلهای انبوهاست. آب وهوایش از سایر مناطق یمن لطیف تر است.
استان محویت
محویت (به عربی: محافظة المحویت ) نام استانی در کشور یمن در شبه جزیره عربستان است.
جغرافیا
استان محویت در فاصلهٔ ۱۰۰ کیلومتری شهر صنعا پایتخت یمن واقع شدهاست، وارتفاعش از سطح دریا در حدود ۲۱۰۰ متر میباشد.
مورخ الویسی میگوید: محویت یکی از زیباترین شهرهای یمن است نسبتاً به موقعیت جفرافیایی آن، ودارای چشم اندازهایی زیبا واز طبیعت بی نظیری برخوردار است. این استان برفراز کوه «جبل بلاد غیل» واقع شدهاست.
جمعیت
جمعیت استان محویت در حدود ۵۵,۵۰۳ نفر میباشد، وپیشه آنها کشاورزی است.
کشاورزی در محویت
استان محویت به زراعت قهوه و حبوب و بقولات مشهور است.
همچنین چشمههای آب معدنی فراوانی در این استان وجود دارد. مشهورترین آنها چشمه آب معدنی «الحمضة» است که در ۲۰ کیلومتری غرب محویت واقع شدهاست.
استان صنعا
صنعا (به عربی: محافظة صنعاء ) نام استانی در کشور یمن در شبه جزیره عربستان است.
دروازه صنعاء
استان صنعا بزرگترین آستانهای یمن است.
تاریخچه
گویند:سام بن نوح صنعا را بنیادگذاری نمودهاست. بنا براین شهر «سام» نیز نامیده شدهاست.
همچنین به نام «آزال» نیز می خواندهاند، نسبتاً الی أزال بن قحطان. مورخ یمنی مشهور «شرف الدین» میگوید: از سنگ نبشتههای موجود نشان میدهد که صنعا یکی از مراکز مهم قوم سبا و حمیر بودهاست، اما به عنوات پایتخت بر گزیده نشدهاست، تا قرن پنجم میلادی هنگامی که ابرهه بن اشرم حبشی به امر نجاشی پادشاه حبشه یمن را اشغال میکند، صنعا پایتخت حکم خود قرار میدهد وکلیسای مشهور خود که به نام القلیس معروف بود در صنعا میسازد.
جمعیت
جمعیت استان صنعا در حدود ۱۰۰۰۰۰ نفر میباشد.
استان صنعا در وسط (دره) ای عمیق و پهناور واقع شدهاست، و ارتفاعش از سطح دریا یک متر میباشد.
دور تا دور شهر قدیم صنعا حصار بند «سور» کشیده شدهاست، قسمتی از این دیوار (سور) در ایام حکم «آیوبیین» ساخته شدهاست.
استان ذمار
ذمار (به عربی: محافظة ذمار ) نام استانی در کشور یمن در شبه جزیره عربستان است.
وجه تسمیت
در مورد وجه تسمیت شهرستان ذمار روایت کنندگان عرب مختلف القول اند، در حالیکه مورخ الحجری میگوید: «ذمار بن یحصب ابن دهمان بن سعید بن عدی بن مالک بن سدد ابن حمیر الأصغر» شهر ذمار را بنیادگذاری نمودهاست، اما در مقابل مورخ و تاریخ نویس یمنی سده دوازدهم شرف الدین میگوید که: «ذمار بن علی یهمر پادشاه سبا و ذوریدان (۱۵_ ۳۵م)» که پیکر سنگی وی در موزه ملی صنعا موجود است این شهر را بنا نهادهاست.
بدلیل وجود نام «ثارن» پسر ذمار پادشاه سبا و ذوریدان در بعضی از حجاریهای مناره مسجد تاریخی ذمار. در این مورد مورخ میگوید: بنا براین میتوانیم تأکید کنیم که شهر ذمار در اوائل قرن اول میلادی ساخته شدهاست ودر اواخر قرن چهارم میلادی ویران شدهاست. اما به دلیل موقعیت خاص وتجارتی وزراعتی ذمار، این شهر دوباره میتواند روی پا بایستد ودوباره آباد گردد.
پیشینهٔ تاریخی ذمار
مؤرخین و تاریخ نویسان برآن باورند که ذمار شهری بسیار قدیمی بودهاست، وهمانطور که از سنگ نبشتههای موجود نشان میدهد تاریخ ذمار به دوران قرن اول میلاد بر میگردد.
براساس این سنگ نبشتهها ذمار در حدود ۳۰۰ سال از ظفار و هکر قدیمی تر است، وشهری آباد وپرونق بودهاست در آن دوران. اما این شهر زیبا در قرون چهارم وپنجم میلادی به تصرف اشالگران اَحباش میافتد و ویران میگردد.
ذمار در دوران اسلام
در دوران اسلام شهر ذمار یکی از منابر مهم شعاع ونور وعلوم دینی واجتماعی میگردد ویکی از سومین مراکز ومدارس نور اسلام بودهاست در یمن بعد از شهر صنعا و شهر صعدة .
همچنین مسجد جامع بزرگ ذمار که یکی از قدیمیترین مساجد کشور یمن است تاریخ بنای آن به دوران خلیفه ابوبکر بر میگردد. آثار گوناگونی از دوران ملوک پیشین یمن نیز در این استان وجود دارد.
استان حضرموت
استان حَضرَالموت (به عربی: محافظة حضرموت) یکی از استانهای کشور یمن است.
تاریخچه
بقولی ریشه نام حَضرَالموت از حضر (حضور داشتن) و موت (مرگ) است یعنی جایی که مرگ در آن حضور دارد.
قول دیگری حضرالموت را به «حضرموت بن یقطن بن عامر ابن شالخ» نسبت میدهد. نخستین پادشاهی که بر حضرالموت حکمران بودهاست: «صدقی ایل» نامیده میشدهاست. ایشان حکمران حضرالموت و دولت معین باهم بودهاست.
این پادشاه در سال ۱۰۲۰ پیش از میلاد بر این منطقه حاکم بودهاست.
استان حجه
حجه به عربی ( محافظة حجة ) نام استانی در کشور یمن در شبه جزیره عربستان است.
جغرافیا
این استان در ۱۲۷ کیلومتری شمال غربی شهر صنعا واقع شدهاست.
ارتفاع «حجه» از سطح دریا ۱۹۰۰ متر میباشد و بروی تپه بلندی قرار دارد.
استان حجه شامل مناطق گوناگونی است که به شرح زیر میباشند.
استان اب
اِب (به عربی: محافظة اِب ) نام استانی در کشور یمن در شبه جزیره عربستان است.
جغرافیا
استان اِب در ۱۴۰ کیلومتری شهر صنعا پایتخت یمن واقع شدهاست.
این استان در قلهٔ کوه «ریمان» قرار دارد و ارتفاعش از سطح دریا در حدود ۶۷۵۰ پا میباشد.
آثار تاریخی
از مهمترین آثار تاریخی این استان «مسجد العمری» است. بنای این مسجد به دوران عمر بن الخطاب بر میگردد. همچنین به نام (والدار البیضاء) نسبتاً به: «البیضاء بنت شمر برعش نیز نامیده میشود»، از بناهای تاریخی دیگر این استان از «مدرسهٔ النظاریه» که بنام (المشّنة) معروف است میتوان نام برد.
این بنا در قرن دهم هجری قمری توسط الامیر: «جمال الدین محمد بن محمد بن معان النظاری یکی از رجالات دولت الظافریه» بنا نهاده شدهاست. شهرستان اب در دوران قدیم از چهار جانب دیوار بند بودهاست ودارای پنج دروازه بودهاست: باب الکبیر، باب الراکزه، باب النصر، باب سُنبل، وباب الجدید.
استان لحج
لحج (به عربی: محافظة لحج ) نام استانی در کشور یمن در شبه جزیره عربستان است.
مسجد و آرامگاه بزرگان لحج
جفرافیا
استان لحج در ۲۵۰ کیلومتری شهر صنعا پایتخت یمن واقع شدهاست.
همچنین لحج نام سدی است در یمن از دوران حکم دولت حمیر در غربی عراس یریم.
استان مأرب
مأرب (به عربی: محافظة مأرب ) نام استانی در کشور یمن در شبه جزیره عربستان است. مرکز این استان شهر باستانی مأرب است.
تاریخچه
مأرب در دورانی بسیار دور پایتخت ( مملکت سبا ۶۵۰ ق. م _ ۱۱۵م ) بودهاست. آثار محرم بلقیس ملکهٔ سبا در این شهر باستانی باقی ماندهاست. همچنین مأرب موطن «قبیلهٔ ازد» بود است. در دوران آبادانی مأرب کاخی بسیار زیبا ومشهور و سد تاریخی مأرب در این شهر زیبا قرار داشتهاست.
سد تاریخی یمن
گویند: سد مأرب توسط: «سبا بن یشجب بن یعرب» بنیاد گذاری شدهاست. اما قول دیگری نیز وجود دارد که: «لقمان بن عاد» این سد را بنا نهادهاست. آثار این سد عظیم در مابین سه کوه بلند قرار دارد.
آبخیز سد مأرب از اطراف این سه کوه سر به فلک کشیده جمع آوری وبه سوی حوضچهٔ سد سرازیر میشدهاست. مردمان پیشین یمن (سبا) از آب این سد برای آبیاری مزروعات کشاورزی و دامداری وحتی برای آشامیدنی استفاده مینمودهاند.
استان ریمه
رَیمه (به عربی: محافظة ریمة) نام استانی در کشور یمن در شبه جزیره عربستان است.
جغرافیا
استان ریمه در ۷۰ کیلومتری جنوب شرقی حُدَیده واقع میباشد.
مسجد تاريخى عامريه (ريمه)
نام ریمه به روی چندین منطقه وروستا در مناطق مختلف یمن گذارده شدهاست: «ریمة الآشیاط» و «ریمة جبران» و «ریمة المناخی» .
اما بارزترین آنها استان ریمهاست که در گذشته از توابع لواء صنعا بودهاست، و به چهار فرمانداری تقسیم میشود.
استان صعده
استان صعده (به عربی: محافِظة صَعدَة) نام استانی در کشور یمن در شبه جزیره عربستان است.
جغرافیا
استان صعده استانی است کوهستانی و در فاصلهٔ ۲۴۳ کیلومتری شمال پایتخت یمن صنعا واقع میباشد، و ارتفاعش از سطح دریا ۱۵۰۰ تا ۲۵۰۰ متر میباشد.
در دوران قدیم نام این شهر «جُماع» بودهاست. و در هزار سال گذشته به نام «صعده» خواندهاست. این استان در حدود یمن به عربستان سعودی قرار دارد. جادهٔ آسفالته از صنعا تا اینجا پایان مییابد. این استان در سال ۲۰۰۴ جمعیتی برابر ۶۹۵٬۰۳۳ داشته است (۳٫۶۷٪ جمعیت کل یمن) و مساحت آن ۱۱٬۳۷۵ کیلومترمربع است.
استان شبوه
شبوه (به عربی: محافظة شبوة ) نام استانی در کشور یمن در شبه جزیره عربستان است.
تاریخچه
استان شبوه در دوران قدیم پایتخت مملکت حضرموت بودهاست بعد «میفعة» . و بعد از اینکه دولت سبا بر حضرموت غلبه میکند در سال ۶۵ میلادی «شبوه» یکی از مهمترین شهرهای تجارتی سبا میگردد. همچنین مدتی نیز این شهر پایتخت مملکت حمیر نیز بودهاست، و بعد از اختلاف بین مذبح و حمیر مردم «شبوه» به حضرموت میکوچند ودر آنجا شهری بنام شبام حضرموت بنا مینهند.
آثار
آثار باستانی متعددی در این استان وجود دارد، وهمانطور که مؤرخ وتاریخ نویس یمنی سلطان ناجی مینویسد که بیش از ۶۰ معبد در دوران گذشته در «شبوه» وجود داشتهاست.
در طی چند سال اخیر و در اثر حفاری و کنجکاوی آثار و باقیماندههای معابد و تماثیل زیادی از زیر زمین کشف شدهاست. باستان شناسان این گونه آثار به دوران دولتهای متعاقب بر این شهر دانستهاند، همچنین چند قبر تاریخی نیز در این منطقه یافت شدهاست.
استان تعز
تَعِزّ (به عربی: محافظة تعز ) نام استانی در کشور یمن در شبه جزیره عربستان است.
جغرافیا
استان تعز در قلهٔ کوه صبر شمالی واقع شدهاست.
در حدود ۲۵۶ کیلومتر از شهر صنعا پایتخت یمن فاصله دارد.
در ارتفاع ۱۵۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد.