قال على (عليه السلام):
«يا كُمَيْلُ! اَلْمُؤْمِنُ مِرْآةُ الْمُؤْمِنِ، لاَِنَّهُ يَتَأَمَّلُهُ فَيَسُدُّ فاقَتَهُ وَ يُجْمِلُ حالَتَهُ»;
«اى كميل! مؤمن آينه ساير مؤمنان است، زيرا (براى او دو كار انجام مى دهد)، 1 ـ نقاط ضعف او را برطرف مى سازد و 2 ـ نقاط قوّتش را بيش تر مى كند»(1).

شرح و تفسير

امام اميرالمؤمنين (عليه السلام) در روايت مذكور به دو خدمت از مهمّ ترين خدمات متعدّدى كه يك آينه انجام مى دهد اشاره فرموده است، ولى اين دو، ويژگى هايى دارد كه در اين جا به پنج مورد آن اشاره مى شود:
1ـ آينه عيب و حُسن، نقطه ضعف و قوّت، بدى و خوبى افراد را بدون سر و صدا و جار و جنجال به آن ها نشان مى دهد. بدون اين كه ديگران، حتّى كسانى كه در كنار آينه هستند، متوجّه شوند اين كار را انجام مى دهد و آبروى شخص را نمى برد.
2ـ آينه صاف خوبى و بدى را به همان اندازه اى كه هست نشان مى دهد، نه كمتر و نه زيادتر. جناحى نيز عمل نمى كند، كه عيوب دوستانش را كوچك جلوه دهد و خوبى هاى آن ها را بزرگ و در مورد ديگران بالعكس عمل كند.
3ـ آينه عيب انسان را بيان مى نمايد، ولى هرگز او را ملامت و سرزنش نمى كند و انسان را نزد ديگران تحقير و كوچك نمى نمايد.
4ـ بيان حُسن و عيب كسى كه در مقابل آينه قرار مى گيرد هميشگى است و آينه از اين كار خسته نمى شود، نه مانند بعضى افراد كه اگر خسته نباشد، سرحال باشد، گرفتارى نداشته باشد، به فكر معايب و محاسن دوستش مى باشد و گرنه گويا چشم ها را برهم مى گذارد و هيچ نمى بيند.
5ـ انسان هر چه به آينه نزديك تر شود عيب و حسن خود را بهتر متوجّه مى شود، البتّه به شرط اين كه آينه مقابل او چهار صفت داشته باشد:
الف) بايد نور و روشنايى در آن بيفتد و گرنه نمى تواند كارى كند.
ب) گرد و غبار و زنگار نداشته باشد، بلكه بايد تميز و صاف باشد.
ج) آينه نبايد كج و معوج باشد، بلكه بايد صاف و شفّاف باشد.
د) كسى كه به آينه نگاه مى كند بايد چشم بينا داشته باشد، آينه تنها در صورتى قابل استفاده است كه بيننده آن چشم بينا داشته باشد.
با توجّه به ويژگى هاى پنج گانه آينه، و اين كه مؤمن به آينه تشبيه شده است، شخص مؤمن نيز بايد داراى اين اوصاف باشد. ولى متأسّفانه بعضى، فقط عيوب ديگران را مى بينند و چشمانشان را به روى خوبى ها بسته اند. بدين جهت طرف مقابل هم حرف او را نمى پذيرد.
ما بايد به هنگام تذكّر و امر به معروف، محاسن را قبل از معايب بيان كنيم، تا صاحب عيب بپذيرد و در صدد رفع آن برآيد. بعضى ديگر، عيوب مردم را در أنظار ديگران مطرح مى كنند و آن ها را تحقير و سرزنش مى نمايند. برخى، هر چه به دوست خود نزديك تر مى شوند، كمتر عيوب او را متذكّر مى شوند. و آخرين سخن اين كه مؤمن علاوه بر اين كه براى تك تك مؤمنين آينه است، بايد براى كلّ جامعه هم آينه اى با شرايط چهارگانه بالا باشد. همان گونه كه رسانه ها، مطبوعات، روزنامه ها، كتاب ها و مانند آن نيز مى توانند آينه هاى عمومى خوبى باشند; مشروط بر اين كه آنچه راهست بگويند، نه آنچه را دوست دارند.

1. بحار الانوار، جلد 74، صفحه 414.