معاذ بن جبل نزديك رسول خدا صلى الله عليه وآله در منزل ابو ايوب انصارى نشسته بود، معاذ گفت : اى رسول خدا !درباره قول خدا يوم ينفخ فى الصور فتاتون افواجا تا آخر آيات چه مى فرماييد؟

حضرت فرمود: اى معاذ !از امرى بزرگ پرسيدى .

آنگاه اشك از چشمانش سرازير شد، آنگاه گفت : ده صنف از امتم گوناگون محشور مى شوند، خداوند آنها را از صف مسلمانان جدا كرد و صورت آنها را برگردانيد، برخى را بر صورت بوزينه و برخى را بر صورت خوكها نمود.تا اين كه فرمود: آنهايى كه بر صورت بوزينه اند سخن چينانند، و آنهايى كه بر صورت خوكند حرام خورانند.(205)

شيخ اجل مفيد در اوائل المقالات گفته است : اخبار صحيح از پيامبر صلى الله عليه وآله آمده است كه ملائكه بر كسانى كه در گورند نازل مى شوند، پس از اديان ايشان مى پرسند، و الفاظ اخبار در اين باره متقاربند. در برخى از آنها آمده كه دو فرشته خداى تعالى به نام ناكر و نكير بر ميت فرود مى آيند و از پروردگارش و پيامبر و امامش مى پرسند، پس اگر به درستى جواب داد وى را به فرشتگان نعيم مى سپرند، و اگر پاسخ درشت نداد به فرشتگان عذاب تسلميش مى كنند.

در برخى اخبار فرمودند: اسم آن دو فرشته اى كه بر مؤمن فرود مى آيند، مبشر و بشير است .و در برخى فرمودند: دو فرشته اى كه بر كافر فرود مى آيند ناكر و نكيرند؛ زيرا وى انكار حق كرده و آنچه را آن دو فرشته آوردند انكار مى كند و از آن بدش مى آيد. و علت اين كه دو فرشته مؤمن مبشر و بشير ناميده شده اند، است است كه آنها از خداى تعالى به رضا و ثواب دائم بشارت مى دهند، و اين دو اسم لقب آنها نيشت ، بلكه عبارت از كار آنهاست .(204)

در حديث نبوى صلى الله عليه وآله آمده است كه : خلقتم للبقاء لا للفناء: شما براى بقاء خلق شده ايد و نه براى فنا.(202)

201-برادر مرگ

رسول خدا صلى الله عليه وآله فرمود: النوم اخ الموت ؛ خواب برادر مرگ است .(203)

مرحوم خواجه نصير الدين طوسى ، در كتاب آغاز و انجام حديثى از خاتم الانبياء صلى الله عليه وآله نقل مى كند كه : حضرت فرمود: شوق بهشت به سلمان ، بيش از شوق سلمان به بهشت است .

خواجه مى فرمايد: بهشت ، كمال اصحاب يمين است و مقربين كمال بهشت اند.(201)

201-گفت و گو، ص 222.

در باب سيزدهم مجلد ششم بحار از علل الشرايع به اسنادش از انس رويت كرده كه گفت : مردى از اهل باديه آمد و ما خوشمان مى آمد كه مردم باديه نشين بيايند و از پيامبر صلى الله عليه وآله سؤال كند.

اعرابى پرسيد: اى رسول خدا !قيامت كى است ؟

در اين هنگام وقت اقامه نماز رسيد، آن حضرت نمازش را به پايان برد، فرمود: پرسيده از قيامت كجاست ؟

مرد باديه نشين گفت : اى رسول خدا !منم .

فرمود: براى قيامت چه آماده كردى ؟

پاسخ داد: خدا را !عمل فراوان از نماز و روزه براى قيامت نياندوختم ، جز اين كه خدا و رسولش را دوست مى دارم .

انس گفت : نديدم مسلمانان به چيزى بعد از اسلام ، بيش از اين خوشحال شده باشند. (200)

200-عيون مسائل نفس و شرح آن ، ج 2، ص 536.

در تفسير صافى آمده است كه : روى عن النبى صلى الله عليه وآله و سلم عن هذه الايه (ان منكم الاواردها )؟

فقال : اذا دخل اهل الجنه الجنه ، قال تعضهم لبعض : اليس قد وعدنا ربنا ان نرد النار؟فيقال اهم : قد وردتموها و هى خامده .

اين حديث شريف كه از غرر احاديث است فرمايد كه اهل بهشت پيش از دخول آن ، وارد نار شده اند، در حالى كه خاموش بود.

سبحان الله كه يك دنيا براى طايفه اى دوزخ فسرده و آنش خاموش است و براى ديگران دوزخ و آنش بر افروخته و سوزان است ، چنانكه حواس ‍ خمس و خيال و وهم كه مشاعر ادراك عالم ملك اند، هر يك درى از درهاى دوزخ اند، اگر متابعت نفس كننده ، و درى از درهاى بهشت اند، اگر متابعت عقل كنند، در اين معنى دفت در اين خبر شود كه از نورالثقلين نقل مى كنيم :

و روى ابو صالح غالب بن سليمان ، عن كثير بن زياد، عن ابى سميه قال : اختلفنا فى الورود: فقال قوم ، لايد خلها مؤمن ، و قال آخرون ، يدخلونها جميها، ثم ينجى الله الذين اتقوا، فلقيت جابر بن عبدالله فساءلته فاءومى باصبيعه الى اءذنيه و قال : صمتا ان لم اكن سمعت رسول الله صلى الله عليه وآله يقول : الورود الدخول ، لا يبقى بر و لافاجر الا بدخلها، فيكون ، على المؤمنين بردا و سلاما، كما كانت على ابراهيم حتى ان للنار اوقال لجهنم ضجيجا من بردها، ثم ينجس الله الذين اتقوا و يذر الظالمين فيها جثيا (ج 3، ص 354 ) .

جابر با دو انگشت خود به دو گوشش اشاره كرد و گفت : اين دو كر باد !اگر از رسول خدا نشنيده باشم كه مى گفت : ورود دخول است و هيچ نيكوكار و نابكار نيستند مگر اينكه داخل جهنم شوند، پس بر مؤمنان برد و سلام باشد و چنانچه براى ابراهيم بوده است ، حتى اينكه آنش يا دوزخ (ترديد از راوى است )از برد شدنش يعنى سرد شدنش ناله مى كند. سپس خداوند پرهيزگاران را از آن رهايى مى دهد، و ستمكاران را در آن به زانو در آمده رها مى كند. (199)

199-هزار و يك نكته ، ص 701و702.

از پيامبر صلى الله عليه وآله روايت شده كه :

فرشته به بهشت مى آيد، بعد از اذن دخول از مؤمنان بر ايشان وارد مى شود و براى آنها نامه اى از خداى تعالى مى آورد كه بعد از سلام خدا بر ايشان در نامه به همه آنها چنين خطاب شده است : از حى قيوم كه نمى ميرد به حى قيومى كه نمى ميرد، امام بعد من به شى ء مى گويم من فيكون و امروز تو را همانند خويش كردم ، تو به شى ء مى گويى كن پس ‍ شى موجود مى شود. آن حضرت صلى الله عليه وآله فرمود: هيچ كس از بهشتيان به چيزى كن نمى گويد مگر اين كه آن شى ء موجود مى شود.

پيامبر صلى الله عليه وآله در حديث ساعت كه از وى از ساعت سؤ ال شد فرمود: علم ساعت نزد خداى است و باران بارور نازل مى كند و به آنچه در ارحام است علم دارد و هيچكس نمى داند كه فردا چه چيزى كسب مى كند و هيچ كس نمى داند كه در كدام سرزمين مى ميرد، خداى تعالى عليم خبير است .

ما تنها به بخشى از امهات مسائلى كه انسان به معارج علمى بدانها ارتقاء مى يابد اشاره كرديم . خداى سبحان فرمود: كلم طيب (نفوس قدسى )، به سوى او صعود مى كند و عمل صالح آن را بالا مى برد. خداى تعالى فتاح قلوب و بخشنده غيوب است . (198)

198-فص حكمه عصمتيه ، حسن زاده آملى ، ص 59.

در روح الجنان آمده است ، پيامبر صلى الله عليه وآله فرمود: در روز قيامت ، آنگاه كه موازين قسط بر پا شود، كردار مرد بر ميزان شده ، سپس چيزى چون ابر را بدان جا آورند و او را گويند: آيا ميدانى كه اين چيست ؟

مرد گويد: خير !

بدو گويند: اين همان علمى است كه به مردم مى آموختى و آنها پس از تو بدان عمل مى كردند.(197)

197-همدانى ، عبدالصمد، بحر المعارف ، چ اول ، ص 177. - و عيون مسائل نفس و شرح آن ، ج 1، ص 136.

رسول الله صلى الله عليه وآله فرمود: اكثر صياح اهل النار من سوف ؛ بيشتر فرياد دوزخيان از پس از اين گفتن و فرياد فردا كردن است .

به بيمار بيدارى گفتند: ما را اندرزى ده !

گفت : شما را از سوف بيم مى دهم .

حافظا !تكيه بر ايام چو سهو است و خطا

من چرا عشرت امروز به فردا نكنم (196)

مبادا خواجه غافل بخورد و غافل بخوابد كه به قول عارف همدان بابا طاهر عريان هر آن كو غافل خوره تير.

196-هزار و يك كلمه ، ج 1، ص 423.