امير المومنين على عليه السلام روايت كرده است كه به فرزندش محمد بن حنفيه فرموده است :

اعلم ان درجات الجنه على عدد آيات القرآن ، فاذا يوم القيامه ، يقال لقارى ء القرآن : اقراء وارق … (370)

مبادا در هيچ مقام قرآن توقف كنى و پندارى كه به قله معرفش رسيده اى ؛ هر كجا كه رسيده اى باز اقرا وارق بخوان و بالا برو كه در بالاترها خبرهايى است .

همان گونه كه خداى سبحان غير متناهى است ، كتابش هم غير متناهى است ، كلمات وجوديش هم غير متناهى است كه : ولايعلم جنود ربك الا هو (371) چنانكه پيشترك در بيان كريمه قل كل يعمل شاكلته اشارتى بدان شده است كه اثر هر كس هم شكل و شبيه و نمودار دارايى اوست .

قرآن سفره پر بركت رحمت رحيميه الهى است ، و اين خوان خدايى براى نفوس مستعده گسترده است و كبر و ناز و حاجت و دربان در اين درگاه نيست ، و به قول كمال اصفهانى :

بر ضيافتخانه فيض نوالت منع نيست

در گشاده است و صلا در داده خوان انداخته .(372)

از تفسير فخر رازى به عرض رسانده ايم كه بنى اميه دست به دست هم دادند تا آثار امام على عليه السلام را محو كنند، تبليغات سوء بنى اميه كار را به جايى كشانده بود كه وقتى خبر ضربت خوردن آن حضرت در صبحگاه نوزدهم شهر رمضان در مسجد كوفه به اطراف و اكناف رسيد، مى گفتند: مگر على به مسجد مى رفت ؟ مگر على نماز مى خواند؟

غرض اين كه من خودم صحنه محاكمه آن راءس شياطين گروهك معهود را كه تنى چند از روحانيون ما را ترور كرده اند مشاهده مى كردم و گوش ‍ مى دادم ، از او سوال شد كه آقاى مطهرى چه كرده است كه او را ترور كرده ايد؟

در جواب گفت : ايشان اسلام راستين نداشت . ببينيد چه جسارتى را بدان عالم بزرگوار الهى روا داشته اند؟ !با ترور مى خواهند منطق حق را خاموش ‍ كنند.

شب پره گر وصل آفتاب نخواهد

رونق بازار آفتاب نكاهد

دار، دار حقيقت است ، دار واقعيت است . نام حقيقت هستى ها حق است . با اينگونه چريكها نور خدا را نمى شود خاموش كرد.

يريدون ليطفوا نود الله باءفواههم والله متم نوره ولو كره الكافرين .(369)

حرف فخر اين است كه اميرالمومنين عليه السلام در جهر به بسم الله الرحمن الرحيم در نمازهاى مبالغه مى فرمود و چون دولت به دست بنى اميه افتاد به علت سعى و كوششى كه در ابطال آثار على عليه السلام داشتند مبالغه در منع جهر آن مى نمودند.

اماميه در صلوات واجب جهرى چون صبح و عشائين جهر به بسم الله الرحمن الرحيم را براى مرد واجب مى دانند، و اكثر عامه اخفات آن را واجب مى دانند كه سنت بنى اميه است ، حتى بعضى از آنان قايل به منع قرائت تسميه در افتتاح قرائت در نمازند مطلق و بعضى با اماميه نزديك اند تفصيل فروع آن مربوط به كتب فقهيه فريقين است .(368)

اعرابى از اميرالمؤمنين مى پريد: خداوند قبل از خلقت كجا بوده است ؟

حضرت فرمود: در عمايى كه نه بالاى آن هوا بود و نه پايين آن . و از اين رو، آن حضرت عليه السلام فرموده است : نخستين چيزى كه خداوند خلق فرمود: نور من بود.

كه منظور حضرت عقل است ؛ چنانكه فرمايش ديگر ايشان مؤيد آن است ؛ آن جا كه مى فرمايد: اولين مخلوق خداوند، عقل است . سپس به واسطه آن ، ساير عقول و نفوس ناطقه ملكيه و غير آن و نيز و صورت طبيعيه و هيولاى كليه و صورت جسميه بسيطه و مركبه ، خلق شدند. (367)

اگر نماز بى تو باشد؛ يعنى مشوب به اغراض شخصى تو نباشد، فقط براى خدا تقرب به سوى او باشد، قبول و پذيرفته مى شود، و الا فلا، چنانكه مولى الموحدين و قدوه السالمين و رب النوع عاشقين امام على عليه السلام فرموده است :

الهى !ما عبدتك خوفا من نازك و لا طمعا الى جنتك ، بل وجدتك اهلا للعباده ، فعبدتك .(366)

اهل سيره روايت مى كنند:

شخصى نزد امير المؤمنان عليه السلام آمد و گفت : اى اميرمومنان !به من بگو آيا خدا را هنگامى كه پرستش مى كنى ، مى بينى ؟

حضرت فرمود: من خدايى را كه نبينم ، عبادت نمى كنم .

مرد پرسيد: چگونه او را مى بينى ؟

حضرت فرمود: واى بر تو !ديدگان با مشاهده چشمان او را نمى بينند؛ بلكه عقول با حقايق ايمان مى بينند. با دلالات ، شناخته شده است و با علامات ، وصف شده ، به مردم قياس نمى شود و با حواس درك نمى گردد.

مرد برگشت ، در حالى كه مى گفت :

خدا داناتر است كه كجا رسالتش را قرار دهد.(365)

از جوامع روائيه مستفاد است كه : حالات رعشه و نحو آن براى امير المؤمنين على عليه السلام از خشيت الهى ، بيش از رسول الله صلى الله عليه وآله پيش مى آمد. و بايد همين طور باشد؛ زيرا رسول الله اكمل از آن جناب است ، چنان كه امير عليه السلام خودش فرمود: انما انا عبد من عبيد محمد. فافهم .(364)

واقعه اميرالمومنين عليه السلام و پيكان در جنگ احد را مرحوم ملا فتح الله كاشانى در تفسير منهج الصادقين در ضمن آيه الذين هم فى صلوتهم خاشعون در اول سوره مباركه اميرالمؤمنين عليه السلام نشست و از غايت وجه نتوانستند كه آن را بيرون آورند؛ صورت حال را به حضرت رسول (ص ) عرض كردند، فرمود كه : وقتى كه وى در نماز باشد، پيكان را از بدن او بيرون كشيد، چه توجه او در اين حال به حضرت عزت بر وجهى است كه خود را فراموش مى كند و از ماسوى بى خبر مى شود، پس چون به نماز مشغول شد، جراح را آوردند و پيكان را از بدن اطهر او بيرون آوردند و خون بسيار بر سجاده آن حضرت ريخته شد، و چون از نماز فارغ شد و آن خون را مشاهده نمود، پرسيد كه : اين خون چيست ؟

گفتند كه : در خونى كه پيكان از بدن شما بيرون آورديم ، اين خون از آن جراحت بيرون آمد.

فرمود: به خدايى كه جان على در قبضه قدرت اوست كه در نيافتم و واقف نشدم كه شما در چه وقت بدن مرا شكافتيد و پيكان را بيرون آورديد.

قرائت يك سوره مباركه فاتحه را در نماز ظهر و عصر در نظر بگيريد، آيه بسم الله الرحمن الرحيم به اتفاق اماميه و فرق عامه ، جزء سوره فاتحه است ؛ و در صلات ظهرين اخفات حمد و سوره واجب است ، ولكن اماميه به اقتداى از پيشواى اولشان حضرت وصى امام على عليه السلام كريمه بسم الله الرحمن الرحيم را در نماز ظهرين هم به جهر مى خوانند.(363)

امام على عليه السلام در صدر اسلام به وصى معروف و معهود بود، جز اين كه بنى اميه اتفاق كرده بودند كه همه آثار امام على عليه السلام را محو كنند، حتى لقب وصى را، حتى جهر به بسم الله الرحمن الرحيم را كه در نمازهاى جهريه شبانه روزى واجب ، و در اخفائته آن مستحب است ؛ اين نه قول من است ، قول فخر رازى در تفسير كبيرش است .(362)