على عليه السلام ، در چه مقام شامخى قرار گرفته است ، اين انسان است و انسان ساز، به ما مى فرمايد:

به سوى من بياييد و به خوى من در آييد كه ميزان قسط منم ، منطق صدق منم ، معيار حق منم ، مكيال عدل منم .

انسان ، يعنى خاتم صلى الله عليه وآله ، انسان يعنى على ، انسان ، يعنى امام صادق و امام باقر عليه السلام ، انسان يعنى كسانى كه در مسير آنها و در خط آنها هستند.(507)

اميرالمؤمنين على عليه السلام فرمود: من يكتسب مالا من غير حله يصرفه فى غير حقه ؛ (505)

هر كس مالى را از غير راه حق و حلال به دست آورد، به مصرف ناحق صرف خواهد كرد.(506)

اميرالمؤمنين على (ع ) فرمود: للحق دوله وللباطل جوله ؛ (503)

حق را دولت باقى و پايدار است و باطل را جولانى بيش نيست و زور نابود شود.(504)

اميرالمؤمنين على (ع ) فرمود: ما حصن الدول مثل العدل ؛ (501)هيچ صفتى دولت ها را مانند صفت عدل بر رعيت از حوادث عالم حفظ نتواند كرد.

شرح

عدالت يگانه وسيله حفظ دول است ، چنان كه ظلم ، يگانه موجب انحطاط ملل كه در كلمه ديگر فرمود: ظلم المرء يوبقه و يصرعه ؛ ظلم انسان ، موجب هلاك و سقوط اوست . و در كلمه ديگر فرمود: العدل قوام البريه ؛ عدالت نگهبان خلق است . به شرح نيازمند نيست .(502)

اميرالمؤمنين على (ع ) فرمود: احسن الملوك حالا من حسن عيش ‍ الناس فى عيشه و عم رعيته بعدله ؛ (499)

بهترين سلاطين در عالم دنيا و آخرت آن سلطان است كه در روزگار او مردم خوش زندگانى كنند و عدلش به تمام رعيت شامل باشد. (500)

اميرالمؤمنين على عليه السلام فرمود: التوحيد ان لا تتوهمه ، والعدل ان لا تتهمه ؛ (497)

توحيد آن است كه خدا را در وهم و انديشه نياورى و عدل آن كه خدا را به ظلم و كار قبيح متهم نگردانى .

شرح

يعنى موحد حقيقى كه خدا را به يگانگى و يكتايى شناخته ، مى داند كه خدا به فكر و عقل و وهم و انديشه خلق نمى گنجد و برتر از حد ادراك جميع خلايق است ، حتى ملائل و انبياء و اولياء .پس موحد ميداند كه هر چه در وهم و خيال در آيد مخلوق است ، چنان كه امام صادق (ع ) فرمود: كل ما مير تموه باوهامكم فى ادق معانيه مخلوق مصنوع مثلكم مردود اليكم الخ .

هر چه در وهم و انديشه آيد مخلوق است .

در كلمه ديگر حضرت فرمود: لا تقدر عظمه الله على قدر عقلك ؛ عظمت خدا را به قدر عقل خود قياس مكن كه او بزرگ تر از حد وصف عقل و ادراك است .

دعاى رسول اكرم صلى الله عليه وآله است : يا من لا يعلم و لايدرى ما هو الا هو و عدل خدا آن كه هر چه فعل خداست همه را عدل و احسان و لطف و رحمت به خلق دانى و ابدا ظلم به حق نسبت ندهى و ابدا چون جبريان در مسبب ازلى جور به خلايق نپندارى ، بلكه بدانى فعل الهى همه عدل و عشق و لطف و رحمت است .(498)

على عليه السلام در چه مقام شامخى قرار گرفته است ، اين انسان است و انسان ساز، به ما مى فرمايد: به سوى من بياييد و به خوى من در آييد كه ميزان قسط منم منطق صدق منم ، معيار حق منم ، مكيال عدل منم ، انسان يعنى خاتم صلى الله عليه وآله ، انسان على ، انسان يعنى امام صادق و امام باقر عليه السلام ، انسان يعنى كسانى كه در مسير آنها و در خط آنها هستند.(496)

افضل المعروف اغاثه الملهوف (494)

بهترين احسان به داد مظلوم رسيدن است .(495)

حضرت وصى عليه السلام در آن خطبه حديد محماه نهج البلاغه مى فرمود كه : سوگند به خدا، اگر هفت اقليم را به على بدهند كه پوست جوى را از دهن مورى به در آورم ، چنين كارى نخواهم كرد. (493)با خلق خدا مهربان است ، دلسوز است ، خواهان سعادت مردم است ، شما در مواقع حساس تاريخ ، سيره انسانهاى كامل را ببينيد؛ مثلا از جناب وصى عليه السلام نصر بن مزاحم منقرى كوفى ، در كتاب صفين نقل مى كند، (كتاب صفين نصر بن مزاحم خيلى ارزشمند است . اولين كتاب صفينى است كه در صدر اسلام نوشته شده ، به طورى كه ابن ابى الحديد،در شرح نهج البلاغه مى گويد: بعد از نصر بن مزاحم ، هر كسى كه كتاب در صفين نوشت ، عيال صفين ايشان است ) وقتى در جنگ صفين ، معاويه آب را به روى امام و لشكريانش بستند، شريعه را بستند، كه اصحاب حضرت اميرالمؤمنين (ع ) را از تشنگى از پا در آوردند. فرياد اصحاب امام بلند شد كه حيوانات ما تشنه اند، خودمان تشنه ايم .

فرمودند كه : چرا آب نميدهيد به اينها؟

عرض كردند كه : شريعه را به روى ما بستند.

آقا فرمود كه : برويد شريعه را بگشاييد.

آنها رفتند و نبردى كردند خيلى سنگين ، شكست دادند و آب را فتح كردند و حيوانات را آب دادند و آب آوردند و شريعه را گرفتند.

حضرت ديدند خيلى از سربازانشان نيامدند، از آنها خبر گرفتند، عرض ‍ كردند كه : اينها را آن جا موكل شريعه قرار داديم كه همان طور كه معاويه و سربازانش آب را به روى ما بستند، حالا كه ما آب را فتح كرديم ، ما هم تلافى كنيم و شريعه را به رويشان ببنديم .

آقا فرمود: برگرديد به آنها بگوييد: هر چه زودتر شريعه را به حال خود بگذارند كه الناس فيها شرع واحد. معاويه بد كرده ، ما بد نكنيم ، حق نداريم كه آب را به روى مردم ببنديم ، اين سيره يك انسان كامل است كه با دشمن اين طور رفتار مى كند.

اميرالمؤمنين على عليه السلام فرمود:

العدل راءس الايمان و جماع الاحسان ؛ (491)عدالت با خلق اصل ايمان و اساس دين است .

و شامل انواع احسان به خلق است . عدل انسان با زيردستان و با هر كس كه به فرمان اوست احسان عام و نيكى جامع است و در حقيقت احسانى كه شامل جميع مردم است و از جميع جهات احسان است ، همان عدالت است . ساير احسانها، احسانهاى جزيى است ، مانند عدل سعه و كليت نتواند داشت و احسان به عموم نيست .(492)