در مورد قیامت و محاسبه اعمال پیروان غیر اسلامی لازم است گذرا اموری را متذكر شویم،
بدین شرح:
1 - دین حق در هر زمانی یكی بیش، نیست، بنابر این معنا ندارد بعد از بعثت پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) و با توجه به خاتمیت آن حضرت، دینی غیر از اسلام مورد قبول درگاه خداوندی باشد (و من یبتغ غیر الاسلام دینا فلن یقبل منه) (1)

2 - رستگاری در جهان آخرت به دو چیز (عمل صالح و اعتقاد راستین به خدا) وابسته است. اگر فردی از عمل پسندیده بهره‏مند باشد و نسبت به مبدأ و قیامت باوری درست داشته باشد و به تعبیر قرآن از قلبی سلیم بهره‏مند باشد، در قیامت رستگار می‏گردد. “یوم لا ینفع مال و لا بنون إلّا من أتی اللَّه بقلب سلیم".(2)

3 - در جهان بینی اسلامی این باور آمده است كه خداوند با بندگانش به عدل حكم می‏كند و به متقضای آن عذاب الهی بعد از اتمام حجت است، یعنی خداوند حكیم و عادل بعد از آن كه راه حق را برای انسان‏ها تبیین نمود (توسط حجت‏های باطن و ظاهری) آن گاه آنان را به حساب و كتاب عمل فرا می خواند. (ماكنا معذّبین حتی نبعث رسولاً)

به مقتضای این آیه كسانی كه حجت بر آنان تمام نشده است و نتوانستند دین حق را بشناسند و در نتوانستن تقصیری نداشتند، از این جهت مشمول عذاب الهی قرار نمی‏گیرند.

4 - در فرهنگ اسلامی كفر چند معنا دارد كه یكی از آن‏ها عناد و انكار حقایق است و این در قیامت باعث عقوبت می‏گردد، نه كفری كه از روی نادانی و از قصور و استضعاف فكری باشد كه در این صورت ممكن است مشمول رحمت الهی قرار گیرد.(4)

5 - هر فعلی دو جنبه دارد: یكی از جهت وجود خارجی آن و دیگری از جهت وجود داخلی یا انگیزه فاعل و نیّت. فعلی كه از هر دو جهت خوب و ارزشمند باشد، یعنی هم از حُسن فعلی بهره‏مند باشد(مانند خدمت به مردم) و هم از حُسن فاعلی (یعنی با انگیزه الهی و به خاطر خدمت به مردم)، چنین فعلی آدمی را در قیامت رستگار می‏كند. حال اگر عملی از غیر مسلمان از حُسن فعلی و حُسن فاعلی بهره‏مند باشد، به مقتضای حكم عقل و روایات اسلامی احتمال نجات در این گونه افراد وجود دارد.(5)

6 - یك سری امور ممكن است اعمال پسندیده را نابود كند كه از آن‏ها به “حبط اعمال” یا آفت اعمال یاد می‏شود، ممكن است غیر مسلمان كار خوبی انجام دهد و در پی حق باشد، ولی بعد از آن با ارتكاب یك سری امور، اعمال خوب گذشته‏اش را نابود كند. (6)

با بیان این امور می‏گوییم: اگر بعد از بعثت پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) غیر مسلمان(اعم از یهودیان، مسیحیان و دیگران) كه:

اولاً: در پی شناخت و یافتن دین حق برآیند، نه در پی انكار و عناد، و بدون این كه تقصیری داشته باشند، نتوانند به حقانیت دین اسلام نایل گردند،

ثانیاً: با شناختی كه به حقانیت دینشان دارند، حال دینشان دین حضرت مسیح باشد یا دین حضرت عیسی و یا غیر آن به دستورهای آن نیز پای بند باشند،

ثالثاً كارهایی كه انجام می‏دهند، هم از حسن فعلی بهره‏مند باشند و هم از حسن فاعلی،

رابعاً: بعد از آن كارهای نیكشان به آفت‏ها (؛ یعنی حبط اعمال) دچار نشده باشد: در این صورت این گونه افراد كه به تعبیر شهید مطهری مسلمان فطری هستند) (7) بعید نیست در آخرت در زمره نجات یافتگان از دوزخ قرار گیرند. این به مقتضای عدل و حكمت خداوندی است كه روایات اسلامی این سخن را تصدیق می‏كند(8)

شهید مطهری در این باره می‏گویند: “اگر كسی دارای صفت تسلیم باشد و به عللی حقیقت اسلام بر او مكتوم مانده باشد و او در این باره بی تقصیر باشد، هرگز خداوند او را معذّب نمی‏سازد، او اهل نجات از دوزخ است” (9) نیز گفته است:

“به نظر من اگر افرادی یافت شوند كه نیكی به انسان‏های دیگر و حتی نیكی به یك جاندار اعم از انسان یا حیوان را بدون هیچ چشم انتظاری انجام دهند و حتی در عمق وجدان خود از آن جهت خدمت نكنند كه چهره خود را در آیینه وجود محرومین می‏بینند، یعنی ترس از این كه روزی چنین سرنوشتی داشته باشند، عامل محرك آن‏ها نباشد، بلكه طوری انگیزه احسان و خدمت در آن‏ها قوی باشد كه اگر بدانند هیچ گونه سودی عاید آن‏ها نمی‏شود، حتی یك نفر هم از كار آن‏ها آگاه نمی‏گردد و احدی به آن‏ها یك “بارك اللَّه” هم نخواهد گفت، باز هم آن كار خیر را انجام می‏دهند و تحت تأثیر عادت و امثال آن هم نباشد، باید گفت:

در عمق ضمیر این انسان‏ها نوری از معرفت خداوند هست و به فرض این كه به زبان انكار كنند، در عمق ضمیر اقرار دارد، افكارشان در واقع و نفس الامر انكار یك موهومی است كه آن را به جای خدا تصور كرده‏اند و یا انكار یك موهوم دیگری است كه آن را به جای بازگشت به خدا و قیامت تصور كرده‏اند ،نه انكار خداو معاد واقعی… بنابر این بعید نیست كه این گونه كسان واقعاً و عملاً در زمره اهل كفر محشور نگردند، هر چند لساناً منكر شمرده می‏شود، واللَّه اعلم"(10)
پی نوشت‏ها:
1 - آل عمران، (3)، آیه 85.
2 - شعرا (26)، آیات 88 و 89.
3 - اسراء (17)، آیه 15.
4 - رجوع شود به آیات سوره توبه(9)، آیه 106، ونساء(4)، آیات 98 و 99.
5 - مرتضی مطهری، مجموعه آثار، ج 1، ص 307 و 308.
6 - همان، ص 313.
7 - مرتضی مطهری، همان، ص 294.
8 - رجوع شود به همان، ص 307 و 308.
9 - همان، ص 293.
10 - همان، ص 309.
منبع: پرسمان قرآنی
tebyan.net

مرتبط با مذهب
اصول دین
تعریف امامت
توحید و توکل
نبوت