1. برگزارى مجلس

سؤال 236. به نظر حضرتعالى جشن عروسى يك مسلمان بايد چه ويژگى هايى داشته باشد؟ به تعبير ديگر، زوجين جوان مسلمان كه قصد دارند به گونه اى جشن عروسى برپا كنند، كه از يك سو مورد رضايت خداوند باشد و قدم اوّل زندگى مشترك را با معصيت آغاز نكنند، و از سوى ديگر همراه با شادى و شور و شعف باشد و رضايت دعوت شدگان هم فراهم شود، بايد چه كنند؟

جواب: بايد از برنامه هايى استفاده كنند كه آميخته با خلاف شرع نباشد و اين، امر ممكنى است، و بسيارى از مؤمنين انجام مى دهند.

سؤال 237. خانم ها در مجالس عروسى نسبت به سرو وضع و رخت و لباس خود حسّاسيت خاصّى دارند، به گونه اى كه اگر خانمى لباس گرانقيمتى را در يك جشن عروسى بپوشد، آن را در مجلس جشن ديگر نمى پوشد! حتّى برخى از خانم ها به اين مقدار نيز قناعت نكرده، و در يك مجلس عروسى چند بار لباس عوض مى كنند! اين گونه كارها چه حكمى دارد؟

جواب: اين گونه كارها در شأن زنان با شخصيت و با ايمان نيست.

سؤال 238. شركت در عروسى، يا مجالس ديگر، كه انسان مى داند در آن رعايت شؤونات اسلامى نمى شود (از قبيل اختلاط زن و مرد، رقص و پايكوبى، استفاده از نوارهاى موسيقى و مانند آن) چه حكمى دارد؟

جواب: شركت در مجالس گناه حرام است.

سؤال 239. متأسّفانه غالب مجالس عروسى در زمان ما براى مؤمنين مشكل ساز شده است، به گونه اى كه رفتن به مجلس عزا براى آنها، خوشايندتر از شركت در چنان مجالس شادى است! حال اگر شخصى مجبور باشد در مجلس عروسى، كه آلوده به گناهانى همچون موسيقى حرام و رقص و مانند آن است شركت كند، و در اطاقى كه اين گناهان انجام مى شود نرود، بلكه در اطاق مجاور كه صداى ساز و آواز مى آيد باشد، آيا مرتكب گناه شده است؟ همچنين اگر در تالارى باشند كه در يك قسمت موسيقى و رقص هست و او در قسمت ديگرى است، ولى صداى موسيقى را مى شنود، چه حكمى دارد؟

جواب: اگر در محلّ جداگانه اى باشد كه دو مجلس محسوب شود اشكالى ندارد; ولى عمداً به موسيقى حرام گوش ندهد، هر چند بى اختيار به گوشش برسد.

سؤال 240. حكم كاروان هاى عروسى كه با بوق زدن و دست زدن عروس را از خيابان ها عبور ميدهند چيست؟

جواب: اين كارها مناسب اهل دين نيست.

سؤال 230. پولى را كه پدر دختر از داماد جهت جهيزيه دخترش مى گيرد در صورتى كه از جهيزيه زياد بيايد آيا براى پدر دختر حلال است؟

جواب: اگر به صورت شرط ضمن العقد پول مزبور را جهت پدر قرار دهند مبلغ اضافى براى او حلال است و اگر آن پول را به نام دختر قرار داده باشند و جزء مهريه باشد متعلّق به دختر است.

سؤال 231. اگر پدر دختر همان پولى را كه از داماد مى گيرد مهريه دخترش قرار دهد، به اين معنا كه دختر مبلغ را كاملاً از شوهرش به عنوان مهريه خود اخذ كند، هر مقدار كه خواست براى خودش جهيزيه تهيه كند و اضافه آن را به پدر يا مادر و يا برادر خود هبه كند، آيا براى آنها حلال است؟

جواب: در صورتى كه مهريه و شيربها را دختر به صورت مهريه از شوهر بگيرد و مقدارى از آن را صرف تهيه جهيزيه نمايد و اضافى آن را به هر كس بدهد جايز است.

سؤال 232. اگر يكى از فرزندان خانواده اى طلاق بگيرد، و در اين هنگام براى فرزند ديگرشان خواستگارى بيايد، و پدر و مادر مجبور شوند از مهريه فرزند بزرگ تر براى مخارج ازدواج فرزند ديگر هزينه كنند، چه حكمى دارد؟

جواب: بدون رضايت آن دختر از مهريه او نمى توان استفاده كرد. و اگر اين كار را كرده اند، بايد به شكلى رضايت او را جلب كنند.

سؤال 233. آيا بطور كلّى و در هر صورت پس از فوت زوجه، جهيزيه او جزء ماترك است؟

جواب: جهيزيه، جزء ماترك زوجه است.

سؤال 234. در بعضى از مناطق طبق عرف محل، در حين عقد زوجه قيد مى گردد كه اجناسى به عنوان جهيزيه از سوى زوج تهيه و تحويل خانواده زوجه گردد و پس از تحويل به عنوان مال پدرى صورت جلسه و همراه زوجه به خانه شوهر فرستاده مى شود، بعداً در مالكيت آن اختلاف مى شود، با توجّه به اين كه از نيت زوج در حين تهيه و تحويل اجناس اطّلاعى نيست، آيا اجناس قيد شده ملك زوجه مى باشد يا زوج؟

جواب: در فرض مسأله مالك تمام آنها زوجه است.

سؤال 235. آيا مرد ضامن جهيزيه همسرش مى باشد؟ اگر شوهر فوت كرد و جهيزيه همراه ديگر ماتركش در اختيار ورثه قرار گرفت، آيا ورّاث ضامن هستند؟ اگر در حين مطالبه، كلّ جهيزيه يا بعضى از آن وجود نداشت و ورثه هم اظهار بى اطّلاعى نمودند آيا ورثه ضامن هستند؟

جواب: اگر ثابت شود شوهر در حفظ آن كوتاهى كرده مسئول است در غير اين صورت مسئوليت ندارد; و جهيزيه زن جزء تركه شوهر نمى شود و اگر ورثه بدون اجازه زوجه در آن تصرّف كنند ضامن هستند.

سؤال 223. شوهرم قصد دارد براى ازدواج حلقه طلا بخرد، ايشان مى گويد «من فقط شب عروسى حلقه را دست مى كنم» اين كار چه حكمى دارد؟

جواب: زينت طلا بر مرد حرام است. و خريد و فروش طلاى مخصوص مردان اشكال دارد. ولى مى توانيد از پلاتين كه فلز گران بهايى است استفاده كنيد.

سؤال 224. بسيارى از خانواده ها براساس يك سنّت غلط به داماد خود انگشترى يا ساعت يا گردنبند يا حلقه طلا هديه مى دهند و آنها نيز از آن استفاده مى كنند و در نتيجه زشتى اين كار از بين مى رود. مستدعى است نظر مبارك را در مورد استفاده مردها از انگشتر و ديگر زيور آلات و همچنين هديه دادن آن به دامادها و جوانان و همچنين ساختن و خريد و فروش آن كه مقدّمه و زمينه ساز اين منكر است صريحاً مرقوم فرماييد تا جوانان و ديگر طبقات جامعه وظيفه شرعى خود را بدانند.

جواب: زينت طلا براى مردان مطلقاً حرام است و مسلمانان و پيروان مكتب اهل بيت(عليهم السلام) بايد به پيروى از دستورات آن بزرگواران از اين امر اجتناب ورزند و فرقى در ميان هديه وغيرهديه و داماد و غيرداماد نيست. ساختنو خريد و فروش آنها نيز اگر استفاده اش مخصوص مردان باشد اشكال دارد و اگر زينت طلا به صورت صليب باشد پوشيدن و ساختن و خريد و فروش آن گناه مضاعف دارد.

سؤال 225. اينكه استفاده از طلا براى مردان به طور موقت اشكالى ندارد منظور چه مدت است؟ لطفاً توضيح دهيد.

جواب: هر گاه براى امتحان مثلاً جهت خريد براى همسرش باشد اشكالى ندارد.

سؤال 226. اگر در خريد عروسى براى ما شال گردن ابريشم (يك طرف ابريشم، يك طرف پشم) بگيرند مى توانيم استفاده كنيم؟

جواب: جايز نيست.

سؤال 227. اگر در خريد عروسى براى ما كراوات بگيرند مى توانيم استفاده كنيم؟

جواب: با توجّه به اين كه در حال حاضر و در كشور ما، اين امر به عنوان شعار بيگانگان و همبستگى با آنها محسوب مى شود، از آن اجتناب كنيد. ولى در كشورهايى كه جزيى از لباس مردم محسوب مى گردد، پوشيدن آن اشكالى ندارد.

سؤال 228. با توجه به اينكه امروزه بسيارى از لوازم آرايش مورد مصرف بانوان مسلمان از جفت جنين تهيه مى گردد استفاده و مصرف آن چه حكمى دارد ضمناً بفرماييد جفت نجس است يا متنجّس؟

جواب: دليلى بر نجاست جفت نيست (همانطور كه در تعليقه عروه نيز نوشته ايم) بنابراين اگر آلوده به خون نباشد يا شك داشته باشيم پاك است.

سؤال 229. اينجانب تازه عقد نموده ام و در خريد حلقه، (حلقه طلاى سفيد) خريدند به گفته طلا فروشان فرق اين طلا با طلاى زرد اين است كه با طلاى سفيد مى شود نماز خواند ولى با طلاى زرد نمى شود. در رساله آقا آمده است كه اگر پلاتين باشد حلقه براى مردان مشكلى ندارد و به گفته عده اى اين طلاى سفيد همان پلاتين است. و بعضى ها مى گويند همان طلاست. و آيا استفاده از طلاى سفيد (حلقه) براى مردان حرام است يا خير؟ و اگر استفاده كرد نماز با آن چه حكمى دارد؟

جواب: زينت به هر طلايى (زرد ـ سرخ ـ سفيد) براى مردان جايز نيست و نماز با آن باطل است ولى پلاتين كه فلز ديگرى است مانعى ندارد.

سؤال 216. اگر كسى دخترى را عقد نمايد، آيا پدر و مادر دختر مجاز هستند زن و شوهر قانونى را از هم دور نگه دارند و نگذارند آن دو با هم به تفريح رفته و در كنار هم باشند؟

جواب: در صورتى كه بر اساس عرف و عادت محل عقد انجام شده و مردم در آن محل براى فرستادن دختر همراه شوهر مادام كه عروسى نكرده اند رسوم و عاداتى دارند، بايد طبق آن عمل شود.

سؤال 217. در محلّى رسم است كه از طرف داماد در ايام عيد گوسفندى به عنوان عيدى به منزل عروس مى برند، اين گوسفند ملك كيست؟ عروس يا پدرش يا برادرانش؟

جواب: اگر قبل از آمدن عروس به خانه شوهر هدايايى ببرند، مال عروس است.

سؤال 218. من در دوران عقد هستم در بعضى مواقع به دليل خجالت كشيدن تا 24 ساعت نمى توانم غسل كنم; آيا با تيمم بدل از غسل مى توانم نماز بخوانم؟

جواب: در صورتى كه اين كار واقعاً براى شما عسر و حرج شديد دارد تيمم صحيح بوده والاّ بايد نمازها را قضا كنيد.

سؤال 219. مردى عقد كرده و ما مى دانيم همسر او معتاد است; بايد به او اطلاع دهيم؟

جواب: لازم است به او اطلاع دهيد.

سؤال 220. آيا در دوران عقد اطاعت از شوهر بر زن لازم و پرداخت نفقه بر شوهر لازم است؟

جواب: مطابق آنچه در عرف معمول امروز است، تا زمانى كه زن به خانه شوهر نيامده نه نفقه دارد و نه براى خروج از منزل از شوهر اجازه مى گيرد، و اين در واقع نوعى شرط ضمن عقد است.

سؤال 221. بعضى از دختران در دوران عقد حامله مى شوند و براى حفظ آبرو كه اين كار را قبل از عروسى ناپسند مى شمرند اقدام به سقط جنين مى كنند. اين كار چه حكمى دارد؟ راه جبران آن چيست؟

جواب: سقط جنين حتى در اين صورت جايز نيست، و اگر سقط كنند ديه دارد.

سؤال 222. عقدنامه بايد نزد چه كسى باشد؟ خانواده عروس يا نزد خود داماد؟

جواب: چنانچه قرار و شرط خاصّى قبل از عقد درباره عقدنامه نگذاشته باشند بايد آن را به خانواده زن داد و زوج مى تواند در صورت نياز گواهى از دفتر بگيرد.

سؤال 213. اگر از باب احتياط، عروس براى بررسى بكارت به دكتر همجنس و در صورت نبودن همجنس به دكتر مرد مراجعه كند با توجّه به لزوم لمس، آيا اين كار جايز است؟

جواب: هرگاه ترك اين كار مظّنه مفاسد و اختلافات مهمّى بوده باشد جايز است. و در اين صورت بايد حتّى الامكان از طبيب زن اگر ممكن است از غير طريق رؤيت مثلاً بااستفاده از لمس غيرمستقيم به وسيله دستكش و مانند آن انجام گيرد.

سؤال 214. آيا شرعاً لازم است قبل از خواندن صيغه عقد دائم دختر و پسر آزمايش خون بدهند؟

جواب: واجب نيست ولى احتياط ترك نشود.

سؤال 215. جوانى جهت ازدواج براى آزمايش به پزشك مراجعه مى كند. پزشك وى را دچار بيمارى مسرى مى يابد، و يا متوجّه مى شود كه معتاد است. در اينجا، اگر واقعيت را براى ديگران، كه منتظر نتيجه آزمايش هستند بگويد، پرده از روى راز پنهان بيمار برداشته مى شود، كه قطعاً براى بيمار تبعات سويى به دنبال خواهد داشت. و اگر نگويد همسر آينده وى دچار بيمارى مسرى شده، و گرفتارى هايى پيدا مى كند، و ممكن است براى طبيب هم مشكل ساز شود.

تكليف طبيب چيست؟

جواب: با توجّه به اينكه اين گونه آزمايش ها نوعى مشورت با طبيب است، كتمان كردن واقعيت، خيانت در مشورت محسوب مى شود، و بايد واقعيت را بگويد.

سؤال 206. شايستگى زنان مسلمان را به چه مهريّه اى مى دانيد؟ و براى دختران و پسران جوان و پدر و مادرهاى آنان در اين زمينه چه توصيه اى داريد؟

جواب: اخلاق اسلامى ايجاب مى كند كه مهريّه ها سبك باشد، و اصولاً ازدواج با هزينه كم انجام گيرد، كه مايه سعادت زوجين خواهد شد، و سنگين كردن بار ازدواج شرعاً مذموم و عواقب ناگوار و مسؤوليت شديد دارد.

سؤال 207. مرسوم است كه عقد را به انضمام يك جلد كلام اللّه مجيد جارى مى كنند، آيا اين كار به معنى تعليم قرآن به زوجه است، تا بر مرد واجب باشد قرآن را به همسرش تعليم بدهد، يا معناى ديگرى دارد؟

جواب: قرار دادن قرآن جزء مهريه كار خوبى است، و مفهومش تهيه يك جلد كلام اللّه مجيد براى زوجه است، نه آموزش قرآن; ولى لازم است قيمت آن در موقع عقد تعيين شود، تا مبهم نباشد.

سؤال 208. حدّ و ميزان مهريّه چقدر است؟ حدّاقلّ و حدّاكثر آن را بيان كنيد.

جواب: مهر حدّ ثابتى ندارد، ولى شايسته است از مهريّه هاى سنگين پرهيز شود، طبق برخى از روايات(1) زنانى كه مهريّه سنگين دارند شوم هستند.

سؤال 209. اگر مردى مهريّه همسرش را به قدرى سنگين كرده باشد كه معادل حقوق ماهيانه تمام عمرش هم كفاف آن را نكند، چنين مهريّه و عقدى چه حكمى دارد؟

جواب: كار خوبى نكرده، ولى عقد و مهر باطل نيست; مگر اين كه در حدّى باشد كه آن مهريه را سفيهانه بدانند.

سؤال 210. با توجّه به اين كه مورّخين مهريه بزرگ بانوى اسلام، حضرت فاطمه زهرا(عليها السلام) را مختلف نقل كرده اند:

الف) برخى آن را يك زره جنگى به مبلغ 480 درهم، به اضافه يك دست لباس كتان و يك قطعه پوست گوسفند گفته اند.

ب) بعضى آن را چهارصد درهم شمرده اند.

ج) و برخى ديگر چهارصد مثقال نقره بيان كرده اند.

و از طرف ديگر در روايتى مهريه آن حضرت «شفاعت گنهكاران از امّت پدرش»(2) آمده است، آيا صرف تعيين مهريه حضرت زهرا(عليها السلام)(مهرالسّنه) براى عروسان، بدون تعيين ارزش فعلى آن، صحيح است؟

جواب: معروف است كه مهرالسّنه معادل پانصد درهم مى باشد(3) هر گاه در محيط زوجين اين شهرت وجود داشته باشد كافى است، و الاّ بايد تعيين كنند.

سؤال 211. اگر مرد از اوّل قصدش اين باشد كه مهر زن را نپردازد عقد صحيح است؟

جواب: آرى عقد صحيح است و پرداختن مهر بر او واجب است.

سؤال 212. آيا زوج مى تواند مهريه همسر خود را آموزش تلاوت قرآن قرار دهد؟ در صورت مثبت بودن، اگر مرد تلاش خود را انجام دهد، ولى زن به جهت كند ذهن بودن نتواند ياد بگيرد، وظيفه زوج چيست؟

جواب: آموزش قرآن مى تواند مهريه بوده باشد و مرد بايد وظيفه خود را انجام دهد، اگر زوجه استعداد نداشت و مرد كوشش لازم را كرد، دَين خود را ادا كرده است.

________________________________________

1 . احاديثى به اين مضمون در كتاب وسائل الشيعه، ج 15، ابواب مهور، باب 5 آمده از جمله حديث 8 .

2 . احقاق الحق، ج 10، ص 367 .

3 . مهرالسنه در تيرماه 1388 حدوداً معادل پانصد و بيست و نه هزار تومان بوده است.

سؤال 202. شيربها چيست؟ چه حكمى دارد؟ متعلق به كيست؟

جواب: شيربها معمولاً مبلغى است كه در ضمن عقد شرط مى شود، كه به پدر يا مادر عروس بدهند; و به اين صورت اشكالى ندارد.

سؤال 203. آيا مادر دختر مى تواند شيربها بگيرد؟

جواب: مادر در صورتى مى تواند شيربها بگيرد كه به صورت شرط ضمن العقد به هنگام خواندن عقد نكاح قيد شود.

سؤال 204. در بين مردم و شيعيان افغانستان مرسوم است كه در ازدواج علاوه بر مهريه، پدر دختر مبلغى پول از داماد مى گيرد آيا اين پول حلال است و اگر سال بر آن بگذرد خمس دارد؟

جواب: اگر پول مزبور را به صورت شرط ضمن عقد جهت پدر قرار دهند حلال است و با گذشتن سال، خمس آن واجب مى شود.

سؤال 205. آيا در ازدواج، اخذ پول گزاف اضافه بر مهريه از داماد جايز است؟ به گونه اى كه اگر تهيه نشود عروسى معطّل مى ماند، در حالى كه افراد پولدارى كه كفو دختر نيستند بدون در نظر گرفتن رضايت دختر، با پدر و مادر او سازش كرده، پول مى دهند و دختر را مى گيرند; امّا جوان بى پول، هر چند كفو و مناسب دختر باشد، محروم مى ماند. آيا در چنين مواردى اخذ پول جايز است؟

جواب: در ازدواج تنها پرداختن مهريه و آنچه در عقد شرط شده لازم است و در همه حال رضايت دختر شرط است، و مهريه و شرايط، منوط به رضايت زوج و زوجه است و زايد بر آن مشروع نيست. و سزاوار است مسلمانان در تمام اين موارد از سختگيرى و هزينه هاى گزاف پرهيز نمايند.

سؤال 198. گروهى از خانواده ها مقيدند قبل از ثبت رسمى ازدواج، جهت محرميت و ارتباطات دختر باكره و پسر، عقد شرعى جارى شود. با عنايت به اين كه طبق قانونِ ثبت ازدواج، قبل از ثبت رسمى، عقد ممنوع است و از طرفى ثبت بدون ارتباطات و شناخت، متضمّن مشكلاتى، از جمله طلاق زودرس خواهد بود كه گاه حتّى در هفته هاى اوّليه ازدواج رخ مى دهد، و از سوى ديگر عقد شرعى بدون ثبت رسمى هم مشكلات ديگرى به وجودآورد كه قانونگذار نيز اين معنا را مراعات و به اين خاطر آن را ممنوع نموده، بنابراين خواهشمندم بفرماييد كه حدود شرعى ارتباط دختر و پسرى كه حقيقتاً قصد ازدواج دارند تا چه ميزانى است؟ اگر ديده شود بعضى از پسرها و دخترهايى كه به رسم سنّتى نامزد هستند و در شهر تردّد دارند، از سوى مسئولين امر تحت تعقيب قرار مى گيرند، حكم چيست؟

جواب: مرد و زنى كه مى خواهند با يكديگر ازدواج كنند، مى توانند به مقدار لازم در جلسه اى بنشينند و يكديگر را ببينند و با يكديگر صحبت كنند و اگر در يك جلسه مقصود حاصل نشد، مى توانند در چند جلسه با هم بنشينند و صحبت كنند، سپس تصميم بگيرند.

سؤال 199. با توجّه به اين كه قرار نامزدى تا قبل از وقوع عقد طبق قانون مدنى موجب علقه زوجيت نمى باشد، لطفاً بفرماييد: رفتن دو نامزد پسر و دختر باكره، يا دو نامزد مرد و زن بيوه به تنهايى به خيابان يا خارج از شهر و يا به شهر بمنظور تفريح و گردش جايز است؟

جواب: مادام كه عقد شرعى خوانده نشده جايز نيست.

سؤال 200. شيرينى دختر و پسرى را مى خورند، پسر و بزرگان او هدايايى را براى عروس و خانواده اش مى برند، در صورتى كه نامزدى به هم بخورد و يا يكى از پسر و دختر بميرند، حكم اين هدايا چيست؟

جواب: آنچه مصرف نشده بايد برگردانند، ولى نسبت به آنچه مصرف شده مديون نيستند.

سؤال 201. حكم هداياى قبل از عقد در صورت تحقّق عقد يا به هم خوردن آن چيست؟

جواب: چنانچه عقد به هم نخورد اين اشيا جنبه هديه از طرفين دارد و تصرّف در آن جايز است ولى هرگاه ازدواج به هم بخورد بايد آن هدايا را برگردانند زيرا مرسوم اين است كه هدايا را مشروط به انجام عقد مى دانند مگر هداياى جزيى از قبيل موادّ خوراكى كه از اين حكم خارج است.

سؤال 192. اين جانب مدّت سه سال است كه خواستگار دارم; ولى به علّت اين كه خواهر بزرگ ترم ازدواج نكرده، خانواده ام به خواستگارانم جواب ردّ مى دهند. در حال حاضر 27 سال سن دارم. آيا جايز است كه بنده براى حفظ حرمت خواهرم ازدواج نكنم؟ اگر ازدواج كنم آيا در حقّ خواهرم خيانت كرده و دچار معصيت شده ام؟

جواب: شما شرعاً و اخلاقاً مى توانيد ازدواج كنيد و خيانت و بى احترامى نسبت به خواهرتان نخواهد بود.

سؤال 193. آيا تحقيق كردن در مورد دختران يا پسران، يا فكر كردن در مورد آنها، و يا عاشق آنها بودن، اشكال دارد؟

جواب: عشقى كه آميخته به گناه نشود، و مقدّمه ازدواج باشد مانعى ندارد; ولى در جايى كه انسان قصد ازدواج ندارد نبايد تحقيق كند.

سؤال 194. اگر دختر يا پسر به هنگام خواستگارى داراى مشكلى از نظر جسمى باشد، و آن مشكل آشكار نباشد، آيا واجب است آن را به طرف مقابل بگويد؟

جواب: واجب نيست; ولى خلاف آن را نگويد. امّا اگر مشكل مهمّى باشد، گفتنش بهتر است.

سؤال 195. سختگيرى هاى بيش از حدّ برخى والدين در مورد مسائل مقدّماتى ازدواج (مهريه و مانند آن) موجب محروم شدن جوانان از ازدواج مى شود، خواهشمند است بفرماييد عمل مذكور چه صورت دارد؟

جواب: سخت گيرى هاى بى مورد در امر مقدّس ازدواج جايز نيست; و چنانچه بر اثر اين سخت گيرى ها برخى از ازدواج محروم شوند، و خداى ناكرده مرتكب گناهى شوند، كسانى كه سخت گيرى كرده اند نيز در اين مورد مسؤولند.

سؤال 196. نظرخواهى جوانى از دخترى، بدون اجازه ولى، به وسيله نامه چه حكمى دارد؟ چنانچه در ابراز علاقه و به كارگيرى الفاظ در اين جهت اغراقهايى صورت بگيرد تا در تصميم دختر مؤثّر افتد چگونه است؟

جواب: خواستگارى اشكالى ندارد و مشروط به اجازه ولى نيست; مگر اين كه منشأ مفاسدى گردد، كه در اين صورت جايز نيست.

سؤال 197. چنانچه شخصى از دخترى براى خودش خواستگارى كند و از طرف پدر دختر جواب مثبت بگيرد و پس از تحمّل مخارجى از قبيل مخارج جلسه خواستگارى، لباسهاى نامزديى، جواهرات، سوغات و هدايا، جريان ازدواج به هم بخورد، چنانچه انصراف از طرف پدر دختر يا بالعكس از طرف داماد باشد، هر كدام چه حكمى دارد؟ آيا خواستگار مى تواند مخارج خود را مطالبه نمايد؟

جواب: هدايايى كه موجود است بازپس گرفته مى شود; ولى خرجهايى كه شده است قابل بازپس گيرى نيست; مگر اين كه قول قطعى داده باشد و بدون دليل موجّهى اعلان انصراف كند.

سؤال 189. با عنايت به اين كه گروه زيادى از متدينين در خصوص امر ازدواج قبل از هرگونه مشورت و معارفه اى متوسّل به استخاره مى شوند و سنّت نبوى ازدواج را به بهانه استخاره ردّ و يا به تعويق مى اندازند و سدّى در جهت تشكيل كانون گرم، صميمى و عاطفى زوجين جوان ايجاد مى كنند، آيا اين كار چه حكمى دارد؟

جواب: استخاره هميشه بايد بعد از مطالعه جوانب مسأله و مشورت باشد، اگر فكر انسان بجايى رسيد جاى استخاره نيست و اگر فكر به جايى نرسيد جاى استخاره است.

سؤال 190. آيا در صورت انجام استخاره، عمل به آن واجب است؟

جواب: عمل به استخاره واجب نيست ولى حتّى الامكان مخالفت نشود; مگر اين كه مدّت قابل ملاحظه اى تأخير بيندازد و بعد اقدام كند.

سؤال 191. آيا در مورد ازدواج، تجديد استخاره جايز است؟ به چه روش؟

جواب: در هيچ مورد تجديد استخاره درست نيست; مگر اين كه مدّت قابل ملاحظه اى بگذرد يا شرايط مورد استخاره تغيير كند.