حسن بصری از ابوبکره نقل کرده است: پیامبر بر روی منبر مشغول موعظه و

خطابه بود که حسن بن علی علیه‌السلام وارد شد و می‌خواست بر روی منبر رود، در آن هنگام پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود:

«ان ابنی هذا سید و ان الله سیصلح به بین فئتین من المسلمین عظمتین [36]؛ همانا این فرزند من آقا و سرور است و خداوند سبحان به واسطه‌ی او در میان دو گروه بزرگ از مسلمانان صلح برقرار خواهد کرد.»

و نیز درباره‌ی حسین بن علی علیه‌السلام آمده است:

اسماء بنت عمیس گوید: وقتی حسین علیه‌السلام چشم به جهان گشود، او را در پارچه‌ی سفیدی پیچیدم و به رسول خدا صلی الله علیه و آله دادم. حضرت أذان در گوش راست و اقامه در گوش چپش خواند و سپس او را به سینه چسبانید و گریه می‌کرد. سبب را پرسیدم. فرمود:

«تقتله الفئة الباغیة من بعدی لا أنا لهم الله شفاعتی؛ متجاوزان ستمگر بعد از من او (حسین علیه‌السلام) را خواهند کشت، خداوند شفاعت مرا نصیب آنان نگرداند.».

سپس فرمود: أسماء! مبادا دخترم فاطمه علیهاالسلام را از این خبر آگاه سازی! او حسین را تازه به دنیا آورده است. [37].

و در حدیثی دیگر ابن‌عباس (ره) گوید: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: وحی کرد خداوند سبحان به جبرئیل که بگوید ما فرزند تو را حسین نامیدیم، او را عزیز و گرامی دار و سپس به من خبر داد که بدترین افراد امتت حسین علیه‌السلام را خواهند کشت، در حالی که بر شرورترین مرکب سوار خواهند بود. وای بر قاتل او، وای بر کسی که او را بدان جا فرستاد، وای بر فرماندهی آن معرکه و پیکار، من از قاتل او بیزارم و او نیز از رحمت من دور خواهد بود، چرا که در قیامت مجرم‌تر و جنایتکارتر از او وجود ندارد؛ او با مشرکان محشور خواهد شد، آتش

جهنم برای سوزاندن و عذاب دادن وی رغبت بیش‌تری خواهد داشت از کسی که برای شوق بهشت خدا را اطاعت کند. [38].

امام باقر علیه‌السلام به نقل از رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:

«من أراد أن یتمسک بالعروة الله الوثقی التی قال الله عزوجل فی کتابه فلیتوال علی بن أبی‌طالب و الحسن و الحسین، فان الله - تبارک و تعالی - یحبهما من فوق عرشه [35]؛ هرکس که بخواهد [برای نجات خویش] به ریسمان محکم و اطمینان‌بخش الهی چنگ زند، همان عروة الوثقایی که خدای سبحان در قرآن دستور تمسک به آن را داده است، باید علی بن ابی‌طالب و حسن و حسین علیهم‌السلام را دوست بدارد؛ خداوند - تبارک و تعالی - محبت خود را نسبت به حسنین از بالای عرشش اعلان می‌دارد.».

اظهار علاقه و ابراز محبت‌های پیامبر نسبت به دو فرزندش حسن و حسین علیهماالسلام نشانگر سیره و هدف واحد این دو امام همام بعد از علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام است. رسول خدا صلی الله علیه و آله بارها برخورد خصمانه‌ی دشمنان اسلام نسبت به دو سبط خود را محکوم نمود و آن را نشانگر انحراف و گمراهی و تیره‌بختی آنان دانست.

در دیدگاه پیامبر صلی الله علیه و آله امامت و رهبری حسنین علیهماالسلام هر دو مورد تأیید بوده و صلاح و سعادت امت اسلامی را در پیروی و اطاعت از آنان در زمان خویش می‌دیده است. پیامبر صلی الله علیه و آله چگونگی برخورد دو سبط گرامی‌اش را با حوادث آینده، دو نوع تاکتیک نسبت به هدف واحد می‌داند، همان طوری که احادیث گذشته آن را روشن نمود.

قال علی علیه‌السلام:

«دخلت یوما منزلی فاذا رسول الله صلی الله علیه و آله جالس و الحسن عن یمینه و الحسین عن یساره و فاطمة بین یدیه و هو یقول: یا حسن و یا حسین أنتما کفتا المیزان و فاطمة لسانه و لا تعدل الکفتان الا باللسان و لا یقوم اللسان الا علی کفتین… أنتما الامامان و لأمکما الشفاعة [30]؛

علی - ع - فرمود: روزی وارد خانه‌ام شدم دیدم که رسول خدا صلی الله علیه و آله نشسته است، فرزندم حسن در طرف راستش، حسینم در طرف چپش و همسرم فاطه در مقابل آن حضرت بودند و او می‌فرمود: ای حسن و ای حسین! شما دو نفر دو کفه میزانید، مادر شما فاطمه زبان میزان و ترازوست؛ دو کفه متعادل نمی‌شود، مگر با زبان ترازو و زبان هماهنگ نمی‌شود مگر

با دو کفه… آن گاه فرمود: شما دو نفر امام و پیشوایید و برای مادرتان مقام شفاعت است.»

ابن‌شهر آشوب در ذیل تفسیر آیه شریفه‌ی: «و التین و الزیتون…» آورده است:

«مسلمانان همگی بر این مطلب اتفاق دارند که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرموده است: الحسن و الحسین امامان قاما أو قعدا [31] ، و یا ابنای هذان امامان قاما أو قعدا.» [32].

پیامبر فرموده است:

«حسن و حسین دو امام و پیشوای امتند، چه پیکار و جهاد کنند و یا به طور علنی درگیر نشوند و به صورت مخفی و تقیه عمل کنند.»

همچنین فرموده است:

«این دو فرزندم حسن و حسین رهبر و پیشوای امتند، هر گونه که عمل کنند، جهاد و قیام نمایند و یا مبارزه‌ی علنی و آشکار نداشته باشند.»

گروهی از مورخان همانند هاشم معروف الحسنی نیز نسبت به حدیث فوق ادعای تواتر نموده‌اند، این گروه معتقدند: محدثان اجماع نموده‌اند بر این که حدیث فوق را پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرموده است. [33] همچنین طارق بن شهاب گوید: شنیدم که علی بن أبی‌طالب به فرزندانش حسن و حسین می‌فرمود:

«أنتما امامان بعقبی و سیدا شباب أهل الجنة، و المعصومان حفظکم الله و لعنة الله علی من عاداکما [34]؛ شما دو تن (حسن و حسین) امامان و پیشوایان بعد از من هستید، و شما سرور جوانان بهشتید و هر دو معصوم هستید. خداوند شما را حافظ و یاور باشد و نفرین خداوند بر کسانی باد که با شما دشمنی می‌ورزند.»

ابوسعید خدری و ابن‌عباس و ابن‌عمر و حذیفة و أنس و… گویند:

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «الحسن و الحسین سیدا شباب أهل الجنة [28]؛ حسن و حسین، آقا و سرور جوانان بهشتند.»

ترمذی نقل می‌کند:

«هما سیدا شباب أهل الجنة [29]؛ آن دو (حسن و حسین) آقا و سرور جوانان اهل بهشتند.»

قابل توجه است که ترمذی این روایت را صحیح و حسن می‌داند.

ابن‌مسعود و أبوهریره گفته‌اند: «دیدیم رسول خدا صلی الله علیه و آله در حالی که دو فرزند خردسالش حسن و حسین علیهماالسلام را بر دو شانه‌ی مبارکش گرفته بود، گاهی این و گاهی آن را می‌بوسید. مردی پرسید: آیا آن دو را دوست داری؟ فرمود:

«من أحب الحسن و الحسین فقد أحبنی و من ابغضهما فقد أبغضنی [26]؛ هر کس حسن و حسینم را دوست بدارد، مرا دوست داشته است و هر کس با آنان دشمنی ورزد، بر من دشمنی کرده است.».

در کتاب‌های مختلف شیعه و أهل سنت نمونه و مانند این روایت بسیار آمده است؛ تنها در صحیح مسلم در مورد حسن بن علی علیهماالسلام شش روایت آمده است؛ ابوحسین نیز در کتاب نظم الأخبار دو بیت ذیل را آورده است:

أخذ النبی ید الحسین و صنوه

یوما و قال و صحبه فی مجمع

من ودنی یا قوم أو هذین أو

أبویهما فالخلد مسکنه معی [27].

«رسول خدا صلی الله علیه و آله روزی در پیش روی یارانش که گرد هم آمده بودند، دست حسن و حسین را گرفت و فرمود: «هرکس دوست بدارد مرا یا این دو را و یا پدر آنان، علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام را پس در بهشت، همراه من خواهد بود.»

مردم مدینه همچنین دیدند که رسول خدا صلی الله علیه و آله صبحگاهان از منزل خارج شد، در حالی که عبایی مشکی و تیره رنگ بر دوش داشت؛ دو فرزند خردسالش حسن و حسین علیهماالسلام را زیر عبایش جای داد و سپس دامادش علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام و دختر گرامی‌اش فاطمه علیهاالسلام را فراخواند و همگی را داخل عبای خویش جای داد و آیه شریفه‌ی «انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس أهل البیت و یطهرکم تطهیرا [23]؛ همانا خداوند می‌خواهد آلودگی را از شما خاندان بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند» را قرائت نمود و با این کار، علی بن أبی‌طالب علیه‌السلام، دخترش فاطمه علیهاالسلام و دو فرزندش حسن و حسین علیهماالسلام را افراد حقیقی و بارز أهل بیت معرفی نمود [24] رسول خدا صلی الله علیه و آله حسن بن علی علیهماالسلام را از اصحاب کساء دانست و در زیر کساء جا داد و در حق او و دیگر اصحاب کساء - هم فاطمة و أبوها و بعلها و بنوها - دعا فرمود. [25].

اظهار محبت‌های فراوان رسول خدا صلی الله علیه و آله نسبت به أهل بیت به ویژه حسنین علیهماالسلام گویای آن است که در آینده حوادث تکان دهنده‌ای پدید خواهد آمد و مردم باید به هوش باشند تا فتنه‌ها را بشناسند و نهایت تلاش خود را در حمایت از اهل بیت و سیره‌ی رسول خدا صلی الله علیه و آله و حرکت در خط آنان به کار برند.

مردم مدینه در سال‌های آخر عمر پیامبر صلی الله علیه و آله شاهد توصیه‌های فراوان آن حضرت نسبت به أهل بیت خود به ویژه حسن و حسین علیهماالسلام بودند؛ آن‌ها به چشم خود دیدند که پیامبر صلی الله علیه و آله آن دو کودک خردسال را درمباهله‌ی با نصارا در کنار وصی خود أمیرمؤمنان علیه‌السلام و پاره تنش فاطمه أطهر علیهاالسلام شرکت داد، آن هم در

حساس‌ترین لحظه‌ای که نصارای نجران، همگی به انتظار نشسته بودند تا شرکت‌کنندگان در مباهله را ببینند و آنان را بشناسند. [22].

پیامبر گرامی اسلام مطالب مربوط به وصایت را تنها به انتخاب وصی بعد از

خود (علی بن ابی‌طالب) محدود نکرد. او در ماه‌های آخر عمر خویش، امامت را برای همیشه توسعه داد. ابوسعید خدری گوید که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «انی أوشک أن أدعی فأجیب و انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله - عزوجل - و عترتی، کتاب الله حبل ممدود من السماء الی الأرض و عترتی أهل بیتی و ان اللطیف الخبیر أخبرنی انهما لن یفترقا حتی یردا علی الحوض، فانظرونی بم تخلفونی فیهما [20]؛

همانا دعوت خدای را اجابت خواهم کرد؛ من در میان شما دو امر گرانبها باقی خواهم گذاشت: کتاب خدا که ریسمانی است از آسمان تا زمین امتداد دارد و عترتم که أهل بیت من هستند. خداوند آگاه و مهربان به من خبر داد: این دو هرگز از یکدیگر جدا نخواهند شد تا در قیامت، کنار حوض کوثر ملاقاتم کنند، پس توجه کنید به آنچه با آن دو بعد از من انجام می‌دهید.»

و نیز فرموده است:

«ألا ان مثل أهل بیتی فیکم مثل سفینة نوح من رکبها نجی و من تخلف عنها غرق [21]؛ بدانید که أهل بیت من در میان شما همانند کشتی نوح است، هر کس بر کشتی سوار شود (از اهل بیت پیروی کند) نجات می‌یابد و هر کس تخلف ورزد نابود و غرق خواهد شد.»

در سال دهم هجرت، خداوند به رسولش فرمان داد:

«یا أیها الرسول بلغ ما أنزل الیک من ربک و ان لم تفعل فما بلغت رسالته و الله یعصمک من الناس، ان الله لا یهدی القوم الکافرین [16]؛ ای پیامبر! آنچه از سوی پروردگارت به تو نازل شده [وصایات و جانشینی علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام] به مردم ابلاغ کن و اگر آن را ابلاغ نکنی، پیام پروردگارت را نرسانده‌ای؛ خدا تو را از گزند مردم

نگاه می‌دارد و خداوند، کافران لجوج را هدایت نمی‌کند.»

پیامبر صلی الله علیه و آله به هنگام نزول این آیه‌ی شریفه، آخرین ماه‌های عمرش را سپری می‌کرد و از کنار بیت باعظمت حضرت حق به همراه هزاران مسلمان، که هر یک راهی دیار خویش بودند، باز می‌گشت. آن حضرت همراهان را در غدیر خم [17] فراخواند و فرزند کعبه را بر روی دست گرفت و فرمان خدایش را این گونه ابلاغ کرد:

«من کنت مولاه فعلی مولاه، اللهم وال من والاه و عاد من عاداه فانصر من نصره واخذل من خذله [18]؛ کسی که من عهده‌دار امور او هستم، علی بن ابی‌طالب ولی امر و مولای اوست. بار خدایا! دوست بدار آن کسی که علی را دوست دارد و دشمن بدار کسی را که با او دشمن است؛ یاری کن کسی که او را یاری می‌کند، خوار و ذلیل نما آن کسی که او را خوار می‌نماید.»

و در جای دیگر فرموده: «أنت تبین لأمتی ما اختلفوا فیه بعدی [19]؛ ای علی! تو بعد از من، بیانگر و روشن کننده‌ی موارد اختلاف در میان امتم خواهی بود» یعنی بعد از من کلام تو معیار حق و باطل است.

پیامبر عظیم الشأن در سال نهم هجرت به هنگام خروج از مدینه در حالی که با

سپاهیان اسلام، عازم جنگ تبوک بودند، لایق‌ترین فرد بعد از خود را جهت اداره‌ی مدینه بر آن شهر گماشت، آن کسی که قلبش برای مبارزه در راه خدا می‌تپید و همراهی با پیامبر صلی الله علیه و آله و دفاع از اسلام را بر همه چیز مقدم می‌داشت. او دل افسرده و رنجیده خاطر بود که چرا توفیق جهاد در راه خدا را ینافته است؛ از این رو پیامبر صلی الله علیه و آله دلداری‌اش داد و فرمود: «برادرم! به جای خویش (مدینه) بازگرد که اداره‌ی مدینه را کسی جز من و تو شایسته نیست و تو جانشین من در میان خاندان و محل هجرت و عشیره‌ام هستی.» [14] در این هنگام دستش را بر شانه آن انسان پاک، که فضیلتش زبانزد خاص و عام بود، نهاد و موقعیتش را این گونه ترسیم نمود:

«أما ترضی یا علی أن تکون منی بمنزلة هارون من موسی الا أنه لا نبی بعدی [15]؛ ای علی! آیا خشنود نمی‌شوی از این که بعد از من همانند هارون نسبت به موسی باشی (جانشین و خلیفه من شوی)، تنها تفاوت این که بعد از من پیامبری نخواهد آمد.»