امام سجاد(عليه السلام) فرمود:

يا سَوْأَتاهُ لِمَنْ غَلَبَتْ إحْداتُهُ عَلَى عَشَراتِهِ!(1)

………………..

ترجمه

اسفا بر آن كسى كه آحادش بر عشراتش پيشى گيرد!

………………..

شرح كوتاه

قرآن مجيد مى گويد: «من جاء بالحسنة فله عشر امثالها و من جاء بالسيئة فلا يجزى الامثلها; آن كس كه كار نيكى انجام دهد، ده برابر پاداش مى گيرد; ولى كسى كه گناهى مرتكب شود، فقط به همان مقدار كيفر مى بيند».(2)

با توجه به اين آيه، تفسير حديث فوق روشن مى شود:

بيچاره كسى كه، اطاعت فرمان خدا را با آن همه پاداش عظيم رها كند و تن به گناه در دهد.

________________________________________

1. از كتاب تحف العقول، صفحه 203.

2. سوره انعام آيه 161.

شرح كوتاه

بعضى از مردم به گمان فرار از فقر، خود را به دست فقر مى سپارند، و با بردن تقاضاهاى غير ضرورى به نزد اين و آن، خود را وابسته و نيازمند مى سازند و شخصيت انسانى خويش را در هم مى كوبند.

اسلام به پيروان خود دستور مى دهد كه تا آن جا كه توانايى دارند، روى پاى خود بايستند و از «زندگى اتكالى» بپرهيزند كه، بى نيازى بوسيله ديگران، عين نيازمندى است.

________________________________________

1. از كتاب تحف العقول، صفحه 201.

حضرت امام سجاد(عليه السلام) فرمود:

طَلَبُ الْحَوائِج إِلى النَّاسِ مَذَلَّةٌ لِلْحَياةِ وَمَذَهَبَةٌ لِلْحَياءِ وَ إِسْتِخفافٌ بِالْوَقارِ وَ هُوَ الْفَقْرُ الْحاضِرُ(1)

………………..

ترجمه

تقاضا نزد مردم بردن، خوارى در زندگى است و نابود كننده حيا و سبك كننده شخصيت انسان; و فقرى است كه آدمى آن را براى خود فراهم مى سازد.

حضرت امام باقر(عليه السلام) مى فرمايد:

إِنَّ الرَّجُلَ إذا أَصابَ مالا مِنْ حَرَام لَمْ يُقْبَلْ مِنْه حَجُّ و لا عُمْرَةٌ وَلا صِلَةُ رَحِم!(1)

………………..

ترجمه

هرگاه انسان، مالى را از طريق نامشروع به دست آورد، نه حج و عمره با آن مال قبول است و نه صله رحم!

………………..

شرح كوتاه

مقدّس بودن هدف - به تنهايى - در منطق اسلام كافى نيست; بلكه مقدّس بودن وسيله وصول به آن نيز لازم است، آنها كه دلخوشند كارهاى نيكى انجام مى دهند، اما به وسيله اى كه با آن، كار نيك را انجام مى دهند نمى انديشند، از اين حقيقت غافلند كه تا وسيله پاك و مقدّس نباشد، هيچ يك از آنها مقبول درگاه خداوند نخواهد شد، زيرا خدا تنها از پرهيزكاران قبول مى كند (انما يتقبل الله من المتقين).

________________________________________

1. سفينة البحار، جلد 1، صفحه 213.

امام على بن موسى الرضا(عليه السلام) فرمود:

إِنَّا أَهْلُ بَيْت نَرَى وَعْدَنا عَلَيْنا دَيْناً كَما صَنَعَ رَسُولُ اللهِ(صلى الله عليه وآله)(1)

………………..

ترجمه

ما خاندانى هستيم كه وعده هاى خود را همانند ديون خود مى دانيم، همان طور كه پيامبر خدا(صلى الله عليه وآله)چنين بود.

………………..

شرح كوتاه

بدهى تنها آن نيست كه انسان چيزى را از كسى بگيرد و مقابل آن را بدهكار شود، كسانى كه به ديگران وعده مى دهند، در حقيقت كارى به ذمّه مى گيرند و مسؤوليتى را مى پذيرند و در حقيقت يك دين اخلاقى غير قابل انكارى دارند.

وفاى به عهد نشانه شخصيّت و ايمان و بزرگى و صدق و راستى و موجب تحكيم مبانى اطمينان عمومى در جامعه، و زنده كننده روح همكارى هاى اجتماعى است; و به همين دليل در اسلام، فوق العاده روى وفاى به عهد تكيه شده است.

________________________________________

1. از كتاب تحف العقول، صفحه 333.

امام على بن موسى الرضا(عليه السلام) فرمود:

أَسْوَءُ النَّاسِ مَعَاشاً مَنْ لَمْ يَعِشْ غَيْرَهُ فِى مَعاشِهِ(1)

………………..

ترجمه

بدترين مردم - از نظر زندگى اقتصادى - كسى است كه به ديگران در معاش خود معاش ندهد و در زندگى او زندگى نكنند.

………………..

شرح كوتاه

يك اقتصاد سالم، اقتصادى است كه پيوندهاى اجتماعى را محكم كند و همه افراد جامعه را در بر گيرد، آن جا كه رشته هاى مختلف اقتصادى در مسير منافع افراد معينى قرار مى گيرد، سرطان اقتصادى است، نه اقتصاد سالم; و همان طور كه امام على بن موسى الرضا(عليه السلام) فرمود، اين بدترين نوع معاش و زندگى اقتصادى است.

________________________________________

1. از كتاب تحف العقول، صفحه 334.

امام حسين(عليه السلام) فرمود:

إِيَّاكَ وَما تَعتَذِرُ مِنْهُ فَانَّ الْمُؤْمِنَ لا يُسِيئىُ وَ لا يَعْتَذِرُ وَالْمُنافِقُ كُلَّ يَوْم يُسِيئىُ وَ يَعْتَذِرُ(1)

………………..

ترجمه

كار بدى مكن كه ناگريز از عذرخواهى باشد، زيرا انسان با ايمان، نه بدى مى كند و نه عذر مى خواهد; ولى منافق همه روز بد مى كند و پوزش مى طلبد.

………………..

شرح كوتاه

از هركسى خطا ممكن است سر زند، ولى افراد با ايمان و منافق در اين جا يك فرق دارند، افراد با ايمان مى كوشند كمتر خلاف كنند تا نيازى به عذر خواستن نداشته باشند; زيرا مى دانند عذرخواهى - بالاخره - رو را سفيد نمى كند، ولى منافقان پروايى از بدى و تخلّف ندارند و پى در پى پوزش مى طلبند، و اين خود يكى از نشانه هاى نفاق است كه ظاهرش به حكم عذر خواهى دليل ندامت است، و باطنش به حكم تكرار دليل عدم پشيمانى.

________________________________________

1. از كتاب تحف العقول، صفحه 177.

امام سجاد(عليه السلام) فرمود:

لا يَقِلُّ عَمَلٌ مَعَ تَقَوى وَ كَيْفَ يَقِلِّ ما يُتقَبَّلُ(1)

………………..

ترجمه

كارى كه با اخلاص و پرهيزگارى توأم باشد، هر قدر به ظاهر كم باشد، كم نيست، چگونه ممكن است عملى كه مقبول درگاه خداست، كم باشد؟!

………………..

شرح كوتاه

قرآن مجيد مى گويد: «خداوند تنها اعمالى را مى پذيرد كه با تقوا و نيّت پاك همراه باشد»، بنابراين بايد بيش از هر چيز به پاكى نيّت و اخلاص و تقوا توجه كرد نه به كميّت عمل; زيرا چنين عملى هر قدر هم كم باشد، پر ارزش است، چون مقبول درگاه خداست. آيا عملى كه مقبول درگاه او باشد، كم محسوب مى شود!؟ كوتاه سخن اين كه، انبوه اعمال تو خالى و ناخالص و ريا كارانه، بى ارزش است و كم وزن، ذره اى عمل پاك و خالص و صادقانه، پر ارزش است و سنگين قدر!

________________________________________

1. از كتاب تحف العقول، صفحه 201.

اميرالمؤمنين على(عليه السلام) مى فرمايد:

أَهْلَكَ النّاسَ إِثْنانِ خَوْفُ الْفَقْرِ وَطَلَبُ الْفَخْرِ(1)

………………..

ترجمه

دو چيز مردم را به هلاكت افكنده است، وحشت و ترس از فقر و تمناى افتخارات موهوم!

………………..

شرح كوتاه

اگر درباره علل افزايش تجاوزها، سرقت ها، رشوه خوارى ها، دزدى ها، كم فروشى ها در اشكال مختلف، و همچنين تلاش هاى بى رويه آزمندانه و چپاولگرانه جمع كثيرى از مردم دقت كنيم، مى بينيم كه دو عامل فوق اثر عميقى در پيدايش اين رويدادها دارد، عده اى با داشتن همه چيز، فقط به خاطر ترس از فقر و يا به قول خودشان براى تأمين آينده، دست به كار خلافى مى زنند، و جمعى نيز آرامش زندگى و روح خود را فداى چشم هم چشمى ها و جلب افتخارات موهوم مى كنند; در حالى كه اگر اين دو صفت زشت را رها كنند، به آسودگى زندگى خواهند نمود.

________________________________________

1. تحف العقول.

پيامبر گرامى اسلام(صلى الله عليه وآله) مى فرمايد:

إنَّ اللهَ لا يَنْظُرُ إلَى صُوَرِكُمْ وَلا إلى أَمْوالِكُمْ وَإنَّما يَنْظُر إلى قُلُوبِكُمْ وَ أَعْمالِكُمْ(1)

………………..

ترجمه

خداوند به صورت ها و اموال نمى نگرد، بلكه به دلها و اعمال شما نگاه مى كند.

………………..

شرح كوتاه

در حالى كه مقياس ارزشيابى شخصيت افراد در غالب اجتماعات، سرمايه هاى مادّى و امتيازات جسمانى است، اسلام صريحاً مى گويد: انتخاب اين امور به عنوان مقياس سنجش شخصيت، يك انتخاب نادرست است; بلكه آنچه خدا به آن مى نگرد و در ترازوى حقيقت وزن دارد، فكر و عمل است، فكر پاك كه سرچشمه اعمالى پاك شود; و در دادگاه پروردگار تنها صاحبان اين دو سرمايه پيروزند.

________________________________________

1. كتاب محجّة البيضاء، جلد 6، صفحه 312.