آقا اميرالمؤمنين عليه السلام به فرزندش محمد فرمود: درجات بهشت به عدد آيات قرآن است ، پس چنان كه قرآن غير متناهى است ، درجات بهشت نيز غير متناهى است . (381)

همان طور كه ذات خداوند غير متناهى است ، كتاب او هم غير متناهى است . چه ، كتاب تكوينى و كلمات نظام هستى و چه كتاب تدوينى و كلمات قرآن شريف ، كه آن كتاب تكوينى و اين كتاب تدوينى ، هر دو غير متناهى هستند و هر دو بحر و دريايى هستند كه پايان ندادند. انسان ، مى تواند به هر اندازه بخواهد در قرآن غواصى نمايد و به درجاتش عروج كند. و سفراى الهى كه به حقيقت قرآن آگاهى دارند: انما يعرف القرآن من خوطب به (379)مانند جناب سيد الاوصياء، حضرت اميرالمؤمنين على عليه السلام ؛ مى فرمايند: در يك مرتبه قرآن توقف نفرماييد، به هر كجا كه رسيديد: اقرا وارق بخوان و بالا برو. (380)

ما در علم و عملمان مى كوشيم كه به مقامات مفارقات نورى برسيم . به جايى برسيم كه انسان كامل بشويم . يعنى انسان كامل را سرمشق خودمان قرار بدهيم . هر اندازه كه به آن ميزان قسط، به آن معيار عدل كه انسان كامل است نزديك تر شويم ، به همان اندازه انسان تريم ، به همان اندازه ارزش ما بيشتر است ، به همان اندازه بهشت ما بهشت فراتر و بالاتر و عالى تر از بهشت ديگران است . چون درجات بهشت به اندازه درجات آيات قرآن متفاوت است ، مراتب دارد، آقا اميرالمؤمنين عليه السلام به فرزندش ابن حنفيه فرمود كه : مراتب درجات بهشت به عدد آيات قرآن است . (378)

جناب رسول الله صلى الله عليه وآله قرآن را به ماءدبه الله وصف فرمود، يعنى قرآن سفره الهى است ، اين سفره ، فقط براى انسان گسترده شد، حال ملاحظه بفرماييد كه قابليت انسان و سعه وجودى اين تا چه حد است ، كه مى تواند وعاء اين همه جوامع كلمات نوريه گردد.

اين قرآن سلم است و اين آيات درجات آن ، اقرا وارق .

عارف شبسترى با من دعوى دارد كه :

چه گويم من حديث عالم دل

ترا سر در نشيب و پاى در گل

جهان آن تو و تو مانده عاجز

ز تو محرومتر كس ديد هرگز

چو محبوسان به يك منزل نشسته

به دست عجز، پاى خويش بسته

ميان در بند چون مردان به مردى

درا در زمره اوفوا بعهدى

ترا از بهر اين كار آفريدند

اگر چه خلق بسيار آفريدند

پدر چون علم و مادر هست اعمال

بسان قره العين است احوال

آن نيكبختى كه در مسير تكامل انسانى ، اين منازل و مراحل قرآنى را پيموده است ، ولى و صاحب ولايت تكوينى است كه :

فيض روح القدس ار باز مدد فرمايد

ديگران هم نكنند آنچه مسيحا مى كرد

بر ضيافتخانه فيض نوالش منع نيست !

در گشاده است و صلا در داده خوان انداخته

امام آن كه فرمود: انا معاشر الانبياء امرنا ان نكلم الناس على قدر عقولهم .

حضرت امام صادق عليه السلام فرمود: ما كلم رسول الله صلى الله عليه وآله العباد بكنه عقله قط .(374)

بديهى است كه حضرت وصى عليه السلام ، از اين نفى مستثنى است ، چه آن جناب نفس پيغمبر و از زيان رسول الله صلى الله عليه وآله مخاطب است ، به خطاب : انك تسمع ما اسمع وترى ما ارى الا انك لست بنبى .(375)

جز وصى عليه السلام ، چه كسى مى توانست كه اسرار معرف نبى خاتم را فهم كند، و آن قول ثقيلى را كه خداوند عالم فرمود: انا سنلقى عليك قولا ثقيلا.(376) حمل نمايد.

چون در روايات ، كلمات وسائط فيض الهى ، در حد فهم و عقل مردم به آنان القاء مى شد، لذا از روايات مرتبه درايت روات به دست مى آيد، كه هر يك در چه حدى از مقامات معنوى بوده اند .(377)

از جناب وصى امير المؤمنين امام على عليه السلام ماءثور است كه : ظهرت الموجودات عن بسم الله الرحمن الرحيم .

ظهور از آن حضرت وجود است كه به تعبير فارابى در مدينه فاضله مساوق حق است . نحويات ضمير را به ظاهر و بارز و مستتر تقسيم كرده اند، ظاهر آشكارا و بارز نيم آشكارا و مستتر پوشيده است .

بدين مثابت ظاهر وجود است كه هو الاول و الاخر و الظاهر و الباطن ، و بارز ممكن است كه برزو الله جميعا و برزوا الله الواحد القهار، و مستتر در عرف عارف اعيان ثابته است و در اصطلاح حكيم ماهيات .(373)

امير المومنين على عليه السلام روايت كرده است كه به فرزندش محمد بن حنفيه فرموده است :

اعلم ان درجات الجنه على عدد آيات القرآن ، فاذا يوم القيامه ، يقال لقارى ء القرآن : اقراء وارق … (370)

مبادا در هيچ مقام قرآن توقف كنى و پندارى كه به قله معرفش رسيده اى ؛ هر كجا كه رسيده اى باز اقرا وارق بخوان و بالا برو كه در بالاترها خبرهايى است .

همان گونه كه خداى سبحان غير متناهى است ، كتابش هم غير متناهى است ، كلمات وجوديش هم غير متناهى است كه : ولايعلم جنود ربك الا هو (371) چنانكه پيشترك در بيان كريمه قل كل يعمل شاكلته اشارتى بدان شده است كه اثر هر كس هم شكل و شبيه و نمودار دارايى اوست .

قرآن سفره پر بركت رحمت رحيميه الهى است ، و اين خوان خدايى براى نفوس مستعده گسترده است و كبر و ناز و حاجت و دربان در اين درگاه نيست ، و به قول كمال اصفهانى :

بر ضيافتخانه فيض نوالت منع نيست

در گشاده است و صلا در داده خوان انداخته .(372)

از تفسير فخر رازى به عرض رسانده ايم كه بنى اميه دست به دست هم دادند تا آثار امام على عليه السلام را محو كنند، تبليغات سوء بنى اميه كار را به جايى كشانده بود كه وقتى خبر ضربت خوردن آن حضرت در صبحگاه نوزدهم شهر رمضان در مسجد كوفه به اطراف و اكناف رسيد، مى گفتند: مگر على به مسجد مى رفت ؟ مگر على نماز مى خواند؟

غرض اين كه من خودم صحنه محاكمه آن راءس شياطين گروهك معهود را كه تنى چند از روحانيون ما را ترور كرده اند مشاهده مى كردم و گوش ‍ مى دادم ، از او سوال شد كه آقاى مطهرى چه كرده است كه او را ترور كرده ايد؟

در جواب گفت : ايشان اسلام راستين نداشت . ببينيد چه جسارتى را بدان عالم بزرگوار الهى روا داشته اند؟ !با ترور مى خواهند منطق حق را خاموش ‍ كنند.

شب پره گر وصل آفتاب نخواهد

رونق بازار آفتاب نكاهد

دار، دار حقيقت است ، دار واقعيت است . نام حقيقت هستى ها حق است . با اينگونه چريكها نور خدا را نمى شود خاموش كرد.

يريدون ليطفوا نود الله باءفواههم والله متم نوره ولو كره الكافرين .(369)

حرف فخر اين است كه اميرالمومنين عليه السلام در جهر به بسم الله الرحمن الرحيم در نمازهاى مبالغه مى فرمود و چون دولت به دست بنى اميه افتاد به علت سعى و كوششى كه در ابطال آثار على عليه السلام داشتند مبالغه در منع جهر آن مى نمودند.

اماميه در صلوات واجب جهرى چون صبح و عشائين جهر به بسم الله الرحمن الرحيم را براى مرد واجب مى دانند، و اكثر عامه اخفات آن را واجب مى دانند كه سنت بنى اميه است ، حتى بعضى از آنان قايل به منع قرائت تسميه در افتتاح قرائت در نمازند مطلق و بعضى با اماميه نزديك اند تفصيل فروع آن مربوط به كتب فقهيه فريقين است .(368)

اعرابى از اميرالمؤمنين مى پريد: خداوند قبل از خلقت كجا بوده است ؟

حضرت فرمود: در عمايى كه نه بالاى آن هوا بود و نه پايين آن . و از اين رو، آن حضرت عليه السلام فرموده است : نخستين چيزى كه خداوند خلق فرمود: نور من بود.

كه منظور حضرت عقل است ؛ چنانكه فرمايش ديگر ايشان مؤيد آن است ؛ آن جا كه مى فرمايد: اولين مخلوق خداوند، عقل است . سپس به واسطه آن ، ساير عقول و نفوس ناطقه ملكيه و غير آن و نيز و صورت طبيعيه و هيولاى كليه و صورت جسميه بسيطه و مركبه ، خلق شدند. (367)

اگر نماز بى تو باشد؛ يعنى مشوب به اغراض شخصى تو نباشد، فقط براى خدا تقرب به سوى او باشد، قبول و پذيرفته مى شود، و الا فلا، چنانكه مولى الموحدين و قدوه السالمين و رب النوع عاشقين امام على عليه السلام فرموده است :

الهى !ما عبدتك خوفا من نازك و لا طمعا الى جنتك ، بل وجدتك اهلا للعباده ، فعبدتك .(366)