اميرالمؤمنين على (ع ) فرمود:

اسعد الناس العقل ؛

خردمند و عاقل با سعادت ترين مردم عالم است

شرح

عاقل آن كس است كه در طلب علم و ايمان و معرفت خداست ، در مقام عقل نظرى و به كار تزكيه و تربيت و تهذيب نفس است در عقل عملى و در تكميل قوه دانش و كنش خود تا آن جا كه بتواند سعى مى كند و چنين كش ‍ به مراتب كمال سعادت البته خواهد رسيد و در دنيا و عقبى مسعود و محبوب است و به عكس فرمود:

الجاهل اشقى الناس ؛ مرد نادان ، محروم ترين خلق است . (591)

اميرالمؤمنين على (ع ) فرمود:

لا يكون العالم عالما حتى يحسد من فوقه ، و لا يحتقر من دونه ، و لا ياءخذ عن علمه شيئا من حطام الدنيا ؛ (589)عالم را نبايد عالم حقيقى دانست ، الا آن كس كه بر مافوق خود در علم حسد نبرد، و به مادون خود از تكبر و نخوت اهانت نكند، و از علم خود اخذ مال دنيا نكند و علم و دين را به حطام دنيا نفروشد.(590)

اميرالمؤمنين على عليه السلام فرمود:

يكرم العلم لعلمه والكبير لسته ، و ذوالمعروف ، والسلطان لسلطانه ؛ (587)عالم را بايد براى علمش اكرام كنند، و پيران تجربه آموخته را براى كثرت سن (و تجارب او) و نيكوكاران و خيرخواهان بشر را براى خبر و احسان ، و سلاطين را براى سلطنت .

يعنى هر كس را بر آن جهت حسن و خوبى كه داراست بايد گرامى و محترم داشت .

علماء را براى علم و دانش كه علمشان چراغ هدايت خلق است ، پيران را براى استفاده از تجارب به واسطه طول عمرشان ، و خيرخواهان و اهل احسان را براى احسان شان ، سلاطين را براى سلطنت ؛ يعنى براى حسن انتظام و عدالت و رفع ظلم و آزار از مظلومان كه لازمه وجود سلطان است بايد محترم و بزرگ دانست .خلاصه يعنى در هر كس جهت كمالى وجود دارد بايد بر آن جهت كمال او را گرامى داشت .(588)

اميرالمؤمنين على (ع ) فرمود:

ينبغى للعاقل ان يحترس من سكر المال و سكر القدره و سكر العلم و سكر المدح و سكر الشباب فان لكل ذالك ريحا تسلب العقل و تستخف الوقار ؛ (584)سزاوار است عاقل احتراز كند از مستى علم و دانش و مستى مدح و ثناى مردم و مستى و غرور جوانى كه تمام اينها را بوى ناخوش و عفنى است كه عقل انسان را زائل مى كند ادب و وقار انسانيت را سبك و خفيف مى سازد.

يعنى مال و جاه و علم و مدح مردم و دوران جوانى ، همه مانند شراب انسان را مست مى كند و عقل را فاسد مى گرداند و ادب را زائل مى كند، بايد انسان عاقل از سكر و مستى اين امور دنيوى خود را حفظ كند و مست دنيا و مغرور علم و جاه و جلال دنيا نشود، و الا از درگاه خدا به خطاب : لابقربوا الصلوه و انتم سكارى (585)دورى مى سود و اگر مست نشد و عقل و دين را با وجود مال و جلال و علم و غيره حفظ كرد، از اين امور در زندگانى دنيا و آخرت بهره مند خواهد گشت .(586)

اميرالمؤمنين على عليه السلام فرمود: من جهل علما عاداه ؛ (582)

هر كه علمى را نداند دشمن آن علم است .

نمانند مكتب معاويه و تهافت الفلاسفه نويسان كه به على عليه السلام و شيعيانش حكماى الهى ، جاهل و دشمنند.(583)

اميرالمؤمنين على (ع ) فرمود:

الحكمه روضه العقلاء ؛ (580)

كلام حكمت و علم و معرفت الله نافغ و بوستان خردمندان عالم است .(581)

اميرالمؤمنين على (ع ) فرمود:

اسعد الناس العاقل ؛ (578)

عاقل ، با سعادت ترين مردم است .(579)

اميرالمؤمنين على (ع ) فرمود: جالس العلماء تسعد؛ (576)

با علماء بنشين تا به سعادت رسى .(577)

اميرالمؤمنين على عليه السلام فرمود:

لن يحرز العلم الا من يطيل درسه ؛ (574)

هرگز به حد كمال علمى نمى رسد مگر كسى كه طول مدت به كار آن علم پردازد و ادامه فكر و نظر و بحث در آن علم دهد.(575)

اميرالمؤمنين على عليه السلام فرمود:

جالس الحكماء يكمل عقلك و تشرف نفسك و ينتف (عنك ) جهلك ؛ با حكماء بنشين تا عقل تو كامل و نفست شريف و جهل و نادانى ات بر طرف شود.