اميرمؤمنان على(عليه السلام) مى فرمايد:

ثَلاثٌ يُمْتَحَنُ بِهَا عُقُولُ الرِّجالِ هُنَّ المالُ وَالْوِلايةُ وَالْمُصِيبَةُ(1)

………………..

ترجمه

سه چيز است كه عقل افراد با شخصيت با آن امتحان مى شود: ثروت، مقام، مصيبت.

………………..

شرح كوتاه

آزمون هاى خداوند، وسيله تكامل ها و پيشرفت هاست، و مواد خاصى ندارد، بلكه با هر وسيله اى ممكن است اين آزمون صورت گيرد، ولى سه ماده از همه مهم تر است، به هنگامى كه مال و ثروتى به دست انسان مى آيد آيا عقل خود را گم مى كند و هوش از دست مى دهد يا نه؟

و به هنگامى كه مقامى به او سپرده مى شود آيا ظرفيت او چنان است كه همه چيز را فراموش مى نمايد يا نه؟

و نيز هنگامى كه حادثه ناگوارى براى او رخ مى دهد، آيا در اين موقع جزع و فزع آغاز مى كند و خود را مى بازد و زبان به ناشكرى مى گشايد يا نه؟

اين مهم ترين چيزهايى است كه انسان با آن آزمايش مى شود.

________________________________________

1. غرر الحكم مادءه ثلاث.

پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) فرمود:

اَلزُّهدُ فى الدُّنيا قَصْرُ الأَمَلِ وَشُكْرُ كُلُّ نِعْمَة وَالْوَرَعُ عَنْ كُلِّ ما حَرَّمَ اللهُ(1)

………………..

ترجمه

زهد در اين جهان به سه چيز است: كوتاهى آرزو، شكرگزارى نعمت ها و پرهيز از حرام.

………………..

شرح كوتاه

بسيارى از مردم در فهم مفهوم زهد اسلامى گرفتار اشتباهند و آن را با بيگانگى و جدايى از زندگى مادى و اجتماعى مرداف مى شمرند و زاهدان واقعى را آنها مى دانند كه در انزواى اجتماعى فرو رفته و پشت پا به همه مظاهر زندگى مادى زده اند، و به همين دليل آن را يك برنامه استعمارى تلقى مى كنند.

در حالى كه زهد واقعى يك مفهوم سازنده اجتماعى دارد كه در حديث بالا به آن اشاره شده:

پرهيز از غصب حقوق ديگران و اموال نامشروع و حرام، و صرف امكانات مادى در مصارف منطقى و انسانى (كه حقيقت معناى شكرگزارى است) و كوتاه ساختن آرزوهايى كه غرق شدن در آن، انسان را از همه چيز - جز پول و مقام و شهوت - بيگانه مى سازد.

________________________________________

1. تحف العقول.

اميرمؤمنان على(عليه السلام) فرمودند:

اَلْحِدَّهُ نَوْعٌ مِنَ الْجُنُونِ لاَِنَّ صاحِبَها يَنْدَمُ فَإنْ لَمْ يَنْدَمْ فَجُنُونُها مُسْتَحْكَمٌ(1)

………………..

ترجمه

تندخويى و شتابزدگى يك نوع ديوانگى است، زيرا صاحب اين صفت بزودى از كار خود پشيمان مى شود، و اگر پشيمان نشد، دليل آن است كه جنون او ثابت و مستحكم است.

………………..

شرح كوتاه

اما اگر اين گونه افراد حتى پس از مشاهده نتايج سوء كار خود پشيمان نشوند، اينها ديوانگان پا برجا و دائمى هستند.

________________________________________

1. نهج البلاغه - كلمات قصار.

امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد:

اَلنَّاسُ سَوَاءٌ كَأَسْنانِ الْمِشْطِ

وَالْمَرْءُ كَثِيْرٌ بِأَخِيْهِ

وَلا خَيْرَ فِى صُحْبَةِ مَنْ لَمْ يَرَلَكَ مِثْلَ الَّذِى يَرَنى لِنَفْسِهِ(1)

………………..

ترجمه

مردم (در حقوق اجتماعى) برابرند همانند دندانه هاى يك شانه! يك فرد با داشتن برادران (دينى) جمع كثيرى مى شود.

و همنشينى با آن كس كه آنچه براى خود مى خواهد براى تو نمى خواهد سزاوار نيست.

………………..

شرح كوتاه

سه اصل مهم زندگى اجتماعى در حديث بالا آمده است:

نخست مساوات و برابرى همه انسانها از هر نژاد و زبان و طبقه در تمام حقوق اجتماعى، دوّم پيوند فرد به اجتماع و اجتماع به فرد كه از يك فرد به ضميمه برادران، جامعه اى مى سازد، سوّم لزوم احترام به منافع ديگران به اندازه منافع خويشتن به عنوان شرط اساسى دوستى و رفاقت.

و جامعه اى كه اين اصول سه گانه در آن حكومت نكند نه يك جامعه اسلامى است و نه انسانى.

________________________________________

1. تحف العقول، صفحه 274.

پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله) مى فرمايد:

إنَّ أَعْظَمَ النّاسِ مَنْزلَةً عِنْدَ اللهِ يَوْمَ الْقِيامَةِ أَمْشاهُمْ فِى أَرْضِهِ بِالنَّصِيحَةِ لِخَلْقِهِ(1)

………………..

ترجمه

بلند پايه ترين مردم در روز رستاخيز كسى است كه از همه بيشتر براى خيرخواهى خلق خدا گام برداشته است.

………………..

شرح كوتاه

خدمت به خلق در رديف بزرگترين عبادات اسلامى است، و يكى از طرق خدمت به خدا اين است كه انسان مصالح و منافع آنها را همانند مصالح و منافع خودش ببيند، و همان طور كه در مورد منافع خود با نهايت دلسوزى رفتار مى كند، درباره منافع و مصالح ديگران نيز كاملا دلسوز باشد، و در حضور و غياب مردم از خيرخواهى فروگذار نكند.

________________________________________

1. نقل از كتاب كافى، جلد 2، صفحه 166.

امام هادى(عليه السلام) مى فرمايد:

الدُّنيا سُوْقٌ رَبِحَ فِيْها قَوْمٌ وَخَسِرَ آخَرُونَ(1)

………………..

ترجمه

دنيا بازارى است كه جمعى در آن سود مى برند و جمعى زيان!

………………..

شرح كوتاه

اين جهان نه وطن اصلى انسان است و نه محل سكونت دائم، بلكه تجارتخانه بزرگى است كه انسان با سرمايه هاى عظيمى همچون ساعات عمر، نيروى انسانى، مواهب فكرى و عقلى به آن فرستاده شده است تا از آن بهره اى ارزنده براى سعادت ابدى و زندگى جاويدانش بگيرد.

آنها كه فعال و سخت كوش و هوشيارند و پرتلاش و آگاه، از فنون اين تجارت بزرگ با خبرند، لحظه اى آرام نيستند و دائماً در تكاپو تا با اين سرمايه ها، كالايى ارزنده تر، متاعى جاويدان، سرنوشتى درخشان براى خود و جامعه خود انتخاب كنند، نه آن كه در مسير فساد و تبهكارى و بيهودگى همه را از دست بدهند، و با دستى تهى از آن بيرون روند.

________________________________________

1. تحف العقول، صفحه 361.

امام كاظم(عليه السلام) فرمود:

إِيّاكَ اَنْ تَمْنَعَ في طاعَةِ الله فَتُنْفِقَ مِثْليْهِ فى مَعْصِيَةِ اللهِ.(1)

………………..

ترجمه

از صرف مال در راه اطاعت پروردگار خوددارى مكن كه ناچار مى شوى دو برابر آن را در راه معصيت و گناه صرف كنى!

………………..

شرح كوتاه

بسيارند كسانى كه مثلا براى هزينه بهداشت خويش سختگيرند و همان سبب مى شود كه دو يا چند برابر آن را صرف درمان بيمارى ها كنند!

اين يك قانون عمومى است كه اگر انسان در مصارف لازم، از خرج كردن خوددارى كند، براى جبران آن گرفتار هزينه هاى سنگين ترى مى شود.

كسى كه از صرف وقت يا پول براى تعليم و تربيت فرزند خويش مضايقه كند; بايد هزينه هاى كمرشكن اعتيادها و جنايات و انحراف ها، و ندانم كارى هاى او را تحمل كند، و كسانى كه از صرف هزينه هايى كه به رفع نيازمندى محرومان اجتماع كمك مى كند سرباز زنند بايد هزينه هايى كه گاهى چندين برابر آن است براى جلوگيرى از حوادث ناشى از آن مصرف كنند و همچنين…

________________________________________

1. تحف العقول، صفحه 305.

پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) مى فرمايد:

يَلْزَمُ الْوالِدَيْنَ مِنَ الْحُقُوقِ لِوَلَدِ هِما ما يَلْزَمُ الْوَلدَ لَهُما مِنَ حُقُوقهِما(1)

………………..

ترجمه

همان طورى كه فرزندان بر اثر ترك حقوق پدر و مارد مسؤولند پدران و مادران نيز در برابر ترك حقوق فرزندان مسؤوليت دارند.

………………..

شرح كوتاه

در دنيا هيچ حقى بدون وظيفه نيست يعنى در كنار هر حقى وظيفه اى وجود دارد و هر اندازه حق بزرگتر باشد وظيفه و مسؤوليت نيز بزرگتر است.

به همين دليل پدران و مادران كه حق بزرگى بر فرزندان خود دارند - حقى كه در قرآن مجيد همدوش حق پروردگار ذكر شده - مسؤوليت سنگينى نيز در مقابل آنها دارند; آنها بايد لحظه اى از تعليم و تربيت فرزندان غافل نشوند و تا آن جايى كه امكان دارند در سازندگى روح و جسم آنها و نگهدارى آنان از آلودگى هاى فكرى و اخلاقى بكوشند و غوغاى زندگى روزانه آنها را از اين وظيفه بزرگ باز ندارد.

________________________________________

1. از كتاب اقوال الائمه.

امام موسى بن جعفر(عليه السلام) مى فرمايد:

فَضْلُ الْفَقِيهِ عَلَى الْعابِدِ كَفَضْلِ الشَّمسِ عَلَى الْكَواكِبِ(1)

……………….

ترجمه

برترى «عالم» از «عابد» همانند برترى خورشيد است نسبت به ستارگان.

………………..

شرح كوتاه

ستارگان آسمان تنها خود روشنند اما نمى تواند روشنى چندانى به ما بدهند و راه را براى ما مشخص كنند، اما آفتاب و اشعه طلايى و درخشانش، نه تنها حيات پرور و زندگى آفرين است; بلكه راه را از بيراهه و شاهراه را از پرتگاه به همه ساكنان كرات منظومه شمسى نشان مى دهد، و چنين است فرق عالم و عابد، «اين» فقط گليم خود را از آب بيرون مى كشد و «آن» سعى مى كند كه غريق ها را نجات بخشد، و اين را نيز مى دانيم كه سيّارگان منظومه شمسى از نور آفتاب بهره مى گيرند، و اگر عالمى نبود عابدى هم وجود نداشت.

________________________________________

1. تحف العقول، صفحه 307.

امام حسن عسكرى(عليه السلام) مى فرمايد:

مِنَ الذُّنُوبِ الَّتِى لا يُغْفَرُ:ليتنى لا اُؤاخَذُ إِلاَّ بِهَذا!(1)

………………..

ترجمه

از گناهانى كه بخشوده نخواهد شد، آن است كه انسان بگويد: «اى كاش گناه من همين باشد»

………………..

شرح كوتاه

گناهان كوچك بر اثر چند چيز گناه بزرگ مى شوند، از جمله كوچك شمردن و بى اهميّت دانستن آنهاست، كه يكى از وساوس خطِناك شيطانى مى باشد.

گناهانى كه انسان از آنها وحشت دارد و آنها را بزرگ مى شمرد آن قدر خطرناك نيستند زيرا همواره مراقب است كه دامن او را نگيرند، اما به هنگامى كه آن را كوچك شمرده و وحشت او زايل گشت به آسانى در مسير آن قرار مى گيرد، و چه بسا تكرار مكرر آن كه خود يكى ديگر از عوامل تبديل گناهان صغيره به كبيره است، براى هميشه او را از سعادت و خوشبختى دور مى سازد، از اين گذشته، گناه هرچه باشد. از يك نظر، بزرگ است زيرا شكستن حريم قانون خداوند بزرگ مى باشد.

________________________________________

1. تحف العقول، صفحه 366.