على(عليه السلام) مى فرمايد:

لا تُشْغِلْ قَلْبَكَ الْهَمَّ عَلَى مافاتَ فَيُشْغِلَكَ عَنِ الإِستِعْدادِ بِما هُوَ آت(1)

………………..

ترجمه

قلب خود را به اندوه براى گذشته مشغول نكن كه از آمادگى ها براى آينده درمانى.

………………..

شرح كوتاه

كمتر كسى پيدا مى شود كه اشتباهاتى در زندگى مرتكب نشود و فرصت هايى را از دست نداده باشد، در اين جا مردم دو دسته مى شوند; عده اى دائماً وقت خود را با افسوس خوردن به گذشته تلف مى كنند و باقيمانده انرژى هاى خود را در اين راه از دست مى دهند; ولى عده ديگرى گذشته را تمام شده تلقى كرده به دست فراموشى مى سپارند و تنها از آن درس هاى عبرتى براى ساختن آينده مى آموزند و تمام قدرت و نيروى خود را متوجه سازندگى امروز و فردا مى كنند. مسلّماً پيروزى از آن اين دسته است همان طورى كه اميرمؤمنان على(عليه السلام) در حديث بالا بيان فرموده است.

________________________________________

1. نقل از غررالحكم، صفحه 289.

امام صادق(عليه السلام) فرمود:

مَنْ كانَ فِى حاجَةِ أَخِيْةِ الْمُسْلِم كَانَ اللهُ فِى حَاجَتِهِ(1)

……………….

ترجمه

كسى كه در راه انجام حاجات و نيازمندى هاى برادران دينيش كوشش كند، خداوند در راه انجام حاجات او خواهد بود.

………………..

شرح كوتاه

مردم غالباً فكر مى كنند كه اگر به حلّ مشكلات ديگران بپردازند از پيشرفت در زندگى مى مانند، در حالى كه منطق اسلام غير از اين است، پيغمبر(صلى الله عليه وآله) در حديث بالا مى فرمايد، تو در راه حلّ مشكلات مردم، و رفع نيازمندى هاى آنها بكوش، خداوندى كه قدرتش مافوق قدرت تو و همه قدرتهاست به تو كمك مى كند و مشكلات تو را حل مى نمايد. اين موضوع را با چشم خود ديده ايم كه افرادى كه به ديگران كمك مى كنند مشكلاتشان به طور عجيبى حل مى شود و اين يك موهبت الهى است.

________________________________________

1. بحارالانوار، جلد 74، صفحه 286.

اميرمؤمنان على(عليه السلام) فرمود:

الثَناءُ بِأَكْثَرَ مِنَ الإِسْتِحْقاقِ مَلَقٌ وَالتَّقْصِيرُ مِنَ الإِسْتِحْقاقِ عَىُّ أَوْ حَسَدٌ(1)

………………..

ترجمه

مدح و تعريف بيش از استحقاق و شايستگى تملق است و كمتر از استحقاق يا ناتوانى در بيان است يا حسد.

………………..

شرح كوتاه

شك نيست كه بايد از افراد شايسته و صفات و اعمال نيكشان تقدير و تمجيد كرد و آنها را در راهى كه در پيش گرفته اند تشويق و دلگرم نمود ولى بايد اين كار درست به اندازه استحقاق افراد باشد وگرنه نتيجه هاى منفى و زيانبخشى به وجود مى آورد، اگر بيش از اندازه شايستگى باشد تملق و چاپلوسى است كه هم شخصيت گوينده را در هم مى شكند و هم طرف را گرفتار عجب و خودبينى مى كند، و اگر كمتر از شايستگى باشد، هم نيكان را دلسرد مى سازد و هم نشانه حسد يا عجز گوينده است.

________________________________________

1. نهج البلاغه، كلمات قصار.

امام محمّد تقى (امام جواد)(عليه السلام) فرمود:

إِعْلَمْ أَنَّكَ لن تَخْلُو مِنْ عَيْنِ اللهِ فَانْظُرْ كَيْفَ تَكُونُ(1)

………………..

ترجمه

بدان كه از ديدگاه پروردگار بيرون نخواهى رفت اكنون ببين چگونه خواهى بود؟

………………..

شرح كوتاه

نخستين اثر ايمان به خداوند بزرگ، احساس يك مراقبت دائمى بر سر تا پا و درون و برون از ناحيه علم و آگاهى اوست، نه تنها هيچ نقطه اى از ديدگاه علم او بيرون نيست، بلكه مراقبين او از چهارسو، از همه جا، ما را احاطه كرده اند.

هر قدر پايه ايمان بالاتر برود احساس اين مراقبت، بيشتر و عميق تر مى گرد، تا آن جا كه انسان خود را به طور دائم در حضور او مى بيند، اين احساس بزرگترين وسيله اصلاح فرد و اجتماع، و زيباترين جلوه هاى ايمان است، كه احيا كردن آن به مهم ترين نابسامانى هاى اجتماعى سامان مى بخشد.

________________________________________

1. از كتاب تحف العقول.

پيغمبرگرامى اسلامى مى فرمايد:

إِعْدِلُوا بَيْنَ أَوْلادِكُمْ كَما تُحِبُّونَ أَنْ يَعْدِلُوا بَيْنَكُمْ(1)

………………..

ترجمه

در ميان فرزندان خود عدالت كنيد همان طور كه دوست مى داريد آنها در ميان شما عدالت كنند. ………………..

………………..

شرح كوتاه

يكى از اشتباهات بزرگ تبعيض در ميان فرزندان است، بعضى از مردم، براى فرزند بزرگ و به اصطلاح ارشد امتياز قائل مى شوند و بعضى براى كوچك ترين فرزند، و گاهى آنچنان در اين راه، افراط مى كنند كه هر چه از محبّت و مال و عواطف دارند در اختيار يكى از آنها قرار مى دهند و ديگران را بكلى محروم مى سازند، اين موضوع آتش كينه و حسد را دل آنها بر مى افروزد و در آينده نسبت به يكديگر دشمن و نسبت به پدر و مادر كينه جو، و حتى نسبت به اجتماع هم در مقام انتقام جويى بر مى آيند.

________________________________________

1. بحارالانوار، جلد 23.

امام حسين(عليه السلام) فرمود:

اَلنّاسُ عَبِيْدُ الدُّنْيا وَالدِّينُ لَعِقٌ عَلَى أَلْسِنَتِهِمْ يَحُوطُونَهُ ما دَرَّت بِهِ مَعايِشُهُمْ فَإِذا مُحِّصُوا بِالْبَلاءِ قَلَّ الدَّيانُونَ!(1)

………………..

ترجمه

بسيارى از مردم بنده دنيا هستند و دين تنها بر زبان آنهاست، مادامى كه زندگى آنان در پرتو دين و روبراه است از آن حمايت مى كنند; ولى آن روز كه با حوادث سختى آزموده شوند، دينداران اندكند.

………………..

شرح كوتاه

دين و مذهب - آن هم مذهبى همچون اسلام - حافظ حقوق مردم جامعه و حامى منافع واقعى و عادلانه آنهاست، ولى گاهى دين مزاحم منافع شخصى و خصوصى افراد است; اين جاست كه «دينداران از مدعيان دين»، شناخته مى شوند، بسيارى از مردم كه به هر چيز از دريچه سود شخصى خود مى نگرد تا آن جا با دين همراهند كه حافظ حقوق شخصى آنها باشد، اما بر سر دو راهى ها كه دين از منافع خصوصى آنها جدا مى شود، بكلى آن را رها مى كنند و مصداق «نؤمن ببعض و نكفر ببعض» مى شوند; اما دينداران واقعى آنها هستند كه در هر حال به آن وفا دارند و دين وايمان خطوط اصلى زندگى آنها را ترسيم مى كند نه منافع شخصى.

________________________________________

1. بحارالانوار، جلد 10، صفحه 198.

اميرمؤمنان على(عليه السلام) مى فرمايد:

اَلعاقِلُ يَعْتَمِدُ عَلى عَمَلِهِ وَالْجاهِلُ يَعْتَمِدُ عَلَى أَمَلِهِ(1)

………………..

ترجمه

خردمند بر سعى و عمل خويش تكيه مى كند و بى خرد بر آرزوهاى خويش.

………………..

شرح كوتاه

خردمندان افرادى مثبت و حقيقت جو هستند لذا هميشه هدف هاى بلند خويش را در وجود خارجى جستجو مى كنند، و چون رسيدن به آنها بدون تلاش و سعى و كوشش ممكن نيست، همّت خويش را روى عمل خويش متمركز مى سازند، در حالى كه جاهلان بى خبر در دريايى از آرزوها و اوهام غوطه ورند و گمشده هاى خود را تنها در عالم خيال مى جويند، و چون دست يافتن به تخيّلات نيازى به كار و كوشش ندارد، گرايش هاى منفى در همه شئون زندگى آنها آشكار مى گردد، هميشه به انتظار پيروزى هاى خيالى در فردايى كه هنوز نيامده و شايد هيچ گاه نخواهد آمد دلخوشند، و بنابراين در زندگى تكيه گاهى جز آرزو ندارند.

________________________________________

1. غرر الحكم.

امام باقر(عليه السلام) مى فرمايد:

إنَّ أَصْحَابَ جَدِّىَ الْحُسَيِنْ لَمْ يَجِدُوا ألَمَ مَسِّ الْحَدِيْدِ(1)

……………….

ترجمه

ياران فداكار جدم امام حسين(عليه السلام) در زير ضربات شمشير و نيزه دشمن احساس درد نمى كردند!

………………..

شرح كوتاه

هنگامى كه علاقه انسان به يك هدف به مرحله عشق، آن هم عشقى سوزان، برسد تمام احساس او در همان نقطه متمركز مى شود، و به همين جهت هر ناراحتى براى او قابل تحمل است نه تنها قابل تحمل است بلكه احساس ناراحتى نمى كند، جايى كه زنان مصر با ديدن روى يوسف، در مسير يك عشق زود گذر مجازى، آنچنان از خود بى خبر شدند كه به جاى بريدن ميوه، دست هاى خود را بريدند چه جاى تعجب است كه عاشقان بى قرار راه خدا، و جانبازان راه حق و فضيلت، درد و رنج ضربات سنگين دشمن را احساس نكنند، بايد نخست عشق ورزيد، فداكارى و تحمل نتيجه حتمى آن است.

________________________________________

1. بحارالانوار، جلد 45، صفحه 80.

پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) فرمود:

إذا مُتَّ عَلَى طَهارَة تَكُونُ شَهِيْداً(1)

………………..

ترجمه

هنگامى كه پاك از دنيا بروى در زمره شهيدان خواهى بود.

………………..

شرح كوتاه

حديث فوق قسمتى از دستورهايى است كه پيامبر(صلى الله عليه وآله) به يكى از ياران خود به نام «انس» مى دهد و به او مى فرمايد:

«اگر مى توانى شب و روز با وضو باشى اين چنين كن، زيرا گر در اين حال از دنيا بروى شهيد خواهى بود.»، گرچه معناى نخستين حديث، همان با وضو بودن است، اما حديث در ضمن اشاره به حقيقت مهم ترى دارد و آن پاك زيستن و پاك از جهان رفتن است، آنها كه دامانشان پاك، دل هايشان پاك، و زندگى و فكرى پاك دارند و اين چنين از جهان رخت بر مى بندند قطعاً در صف شهيدان خواهند بود كه شهادت منحصر به كشته شدن در ميدان جنگ نيست، احاديث ديگرى كه در منابع اهل بيت(عليهم السلام)وارد شده نيز اين حقيقت را تأكيد مى كند.

________________________________________

1. سفينة البحار، جلد 1، صفحه 720.

امام باقر(عليه السلام) مى فرمايد:

إنَّ اللهَ قَضَى قَضاءً حَتْماً أَلاّ يُنْعِمَ عَلَى الْعَبْدِ بِنِعْمَة فَيَسْلُبُها إيّاهُ حَتّى يُحْدِثَ الْعَبْدُ ذَنْباً يَسْتحِقُّ بِذلِك النَّقِمَةِ(1)

………………..

ترجمه

خداوند يك حكم قطعى كرده است كه نعمت هايى را كه به مردم داده از آنها نگيرد مگر اين كه گناهى مرتكب شوند كه موجب سلب آن نعمت گردد.

………………..

شرح كوتاه

نعمت هاى خدا بى پايان است، اما بى حساب نيست، بدون حساب به كسى نمى دهد و بى حساب از كسى نمى گيرد، هنگامى كه مردم جهان نعمت هاى او را وسيله غرور و فساد تبهكارى و ستم قرار دادند همان نعمت ها تبديل به عوامل بدبختى آنها مى گردد، نعمت آنها سلب، و بلا جاى آن را مى گيرد، صنايع و تكنولوژى آنها ويرانگر، و اجتماع آنها مايه نفاق، و توسعه زندگى آنها مايه ناراحتى، و حتى وسيله هاى سرعت عامل عقب ماندگى آنها مى گردد، چرا كه از نعمت ها سوء استفاده كردند!

________________________________________

1. اصول كافى، جلد 2.