امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد:

مَنْ ساءَ خُلْقُهُ عَذَّبَ نَفْسَهُ(1)

………………..

ترجمه

آن كسى كه داراى سوء خلق است خود را شكنجه مى دهد.

………………..

شرح كوتاه

معمولا مى گويند افراد بد اخلاق كه با همه كس ترشرويى مى كنند باعث شكنجه دوستان و اطرافيان و بستگان خود هستند; در حالى كه بزرگترين شكنجه ها را خودشان مى بينند كه شهد زندگى حيات را در كام خود تلخ و آب زلال را ناگوار مى سازند.

افراد كج خلق عمرشان كوتاه، و روحشان ناراحت، و جسمشان در عذاب است، و بيش از هركس خودشان رنج مى برند.

حسن خلق يكى از عباداتى است كه اسلام پيروان خود را با تأكيد فراوان به آن دعوت كرده است و يك عامل مهم وصول به بهشت جاودان شمرده شده است.

________________________________________

1. تحف العقول، صفحه 270.

اِذا رَأَيْتُمْ الْعَبْدَ يَتَفَقَّدُ الذُّنُوبَ مِنَ النَّاسِ ناسِياً لِذَنْبِهِ فَاعْلَمُوا اَنَّهُ قَدْ مُكِرَبِهِ(1)

………………..

ترجمه

هنگامى كه ببيند كسى در جستجوى گناه مردم و خرده گيرى بر آنهاست اما گناهان خود را فراموش كرده بدانيد كه به مجازات الهى گرفتار شده است.

………………..

شرح كوتاه

بسيارند آنهايى كه در انتقاد از ديگران بسيار جسور و نكته سنج و باريك بين هستند در حالى كه از خود بكلى بى خبرند و طبق مثل معروف خارى را در پاى ديگران مى بينند اما شاخه درختى را كه در چشمشان فرو برود نمى بينند!

اين دسته از افراد مسلّماً بر اثر غوطهور شدن در گناه و خودپسندى و خودخواهى پرده هاى غرور و بى خبرى بر چشمهايشان افكنده شده و در بيراهه ها سرگردانند. سعادتمند كسى است كه آنچه را بر ديگران عيب مى گيرد نخست از خود دور كند.

________________________________________

1. تحف العقول، صفحه 271.

اميرمؤمنان على(عليه السلام) به كميل فرمود:

يا كُمَيْلُ! لَيْسَ الشَّأْنُ اَنت تُصَلِّىَ وَتَصُوْمَ وَتَتَصَدَّقَ، اَلشَّأْنُ اَنْ تَكُوْنَ الصَّلاةُ بِقَلْب نَقِىٍّ وَ عَمَل عِنْدَ اللهِ مَرْضِىٍّ وَ خُشُوْع سَوىٍّ(1)

………………..

ترجمه

اى كميل! مهم اين نيست كه نماز بخوانى و روزه بگيرى و در راه خدا انفاق كنى، مهم اين است كه نماز (و ساير اعمال تو) با قلبى پاك و به طرزى شايسته در پيشگاه خدا و آميخته با خشوع بوده باشد.

………………..

شرح كوتاه

جنبه هاى واقعى اعمال و چگونگى و كيفيت عمل است كه ارزش واقعى آن را تعيين مى كند نه ظاهر و مقدار آن، همان طور كه على(عليه السلام) به كميل تأكيد مى كند كه به جاى پرداختن به ظاهر و اهميّت دادن به زيادى مقدار، به روح علم بپردازد، زيرا هدف نهايى از اين اعمال خير تربيت و پرورش و تكامل انسان است و آن در گرو پاكى عمل است نه زيادى عمل.

________________________________________

1. تحف العقول، صفحه 117.

امام صادق(عليه السلام) فرمود:

اِتَّقِ الله بَعْضَ التُّقَى وَاِنْ قَلَّ وَدَعْ بَيْنَكَ وَبَيْنَهُ سِتْراً وَاِنْ رَقَّ!(1)

………………..

ترجمه

از خدا ملاحظه كن و بپرهيز هر چند كم باشد و ميان خود و او پرده اى نگاهدار هر چند نازك باشد.

………………..

شرح كوتاه

كسانى هستند كه وقتى در مسير گناه و خطا گام نهادند آنچنان پيش مى تازند كه تمام پيوندها را در ميان خود و خدا قطع مى كنند، همه پل ها را پشت سر خود ويران ساخته و تمام درهاى بازگشت را به روى خود مى بندند و به اصطلاح به سيم آخر مى زنند.

امام صادق(عليه السلام) در گفتار حكمت آميز فوق مى گويد لااقل راه بازگشت را به روى خود مبند و تمام پرده را پاره مكن، بگذار آن روز كه پشيمان مى شوى راه برگشت داشته باشى.

________________________________________

1. تحف العقول، صفحه 268.

حضرت امام صادق(عليه السلام) فرمود:

سِتَّةٌ لا تَكُونُ فِى مُؤْمِن: اَلْعُسْرُ وَالنَّكْدُ والْحَسَدُ وَالْلَّجاجَةُ وَالْكِذْبُ وَالْبَغْىُ(1)

………………..

ترجمه

شش چيز است كه در افراد با ايمان وجود ندارد: سختگيرى، كج خلقى حسد، لجاجت، دروغ و ظلم و ستم!

………………..

شرح كوتاه

آنها كه از ايمان تنها به نام قناعت كرده اند، مؤمنان خيالى هستند نه واقعى، حدّاقل در يك فرد با ايمان بايد صفات زشت ششگانه بالا نباشد، جالب اين كه صفات بالا همه بازگشت به روابط و پيوند انسانها به يكديگر و مسائل اجتماعى مى كند، مؤمنان راستين آنها هستند كه آسان گير خوش خلق، خيرخواه، تسليم در برابر حق، راستگو و عادل و دادگرند، و انتخاب اين نام مقدّس و بزرگ بدون داشتن اين صفات زشت است و نادرست!

اكنون بيازماييم مؤمن هستيم يا نه!

________________________________________

1. از تحف العقول، صفحه 282.

پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) فرمود:

بِئْسَ الْقَوْمُ قَوْمٌ يَمْشِى الْمُؤْمِنُ فيهِمْ بِالتَّقِيَّةِ وَالْكِتْمانِ(1)

………………..

ترجمه

آنها كه فرد مؤمن ناچار است در ميان آنان با تقيّه و كتمان زندگى كند بد مردمى هستند!

………………..

شرح كوتاه

تقيّه و كتمان معمولا از اين جا ناشى مى شود كه يك اكثريت خود خواه اجتماع مانع از آن مى شود كه اقليّت صالح افكار خود را ابراز كند و عقايد خود را بازگو نمايد، مسلّماً چنين جامعه اى جامعه سعادتمندى نخواهد بود، در يك جامعه اسلامى و انسانى بايد افراد صالح اين حق را داشته باشند كه عقايد خود را بدون تقيّه و كتمان در معرض افكار عمومى بگذارند و عوام مردم نه تنها نبايد سد راه چنان افرادى شوند، بلكه علاوه بر احترام به آزادى فكر در مسيرهاى سازنده، امكانات پرورش و به ثمر رساندن بن افكار را فراهم سازند.

________________________________________

1. نهج الفصاحه.

اميرمؤمنان على(عليه السلام) مى فرمايد:

خَيْرُ ماوَرَثَ الآباءُ لِلأَبْناءَ الأَدَبَ(1)

………………..

ترجمه

بهترين ميراثى كه پدران براى فرزندان مى گذارند ادب است.

………………..

شرح كوتاه

ادب همان برخوردهاى شايسته و ارتباط هاى آميخته با احترام و بزرگوارى است، ادب گاهى در برابر خلق خدا، و گاهى در برابر خداست، و در هر صورت يكى از بزرگترين سرمايه هاى انسانى است كه رمز موفقيّت در همه زمينه ها مى باشد.

و به همين دليل اميرمؤمنان على(عليه السلام) بالاترين ميراثى را كه پدر براى فرزندش باقى مى گذارد ادب شمرده است، ادب سرچشمه محبّت و صفا و دوستى و اتحاد، و عامل مهمى براى تأثير سخن و پيشرفت برنامه هاى اجتماعى است.

________________________________________

1. غرر الحكم، صفحه 393.

پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله) مى فرمايد:

إذا رَأَيْتُمُ الْمُؤْمِنَ صَمُوتاً فَادْنُوْا مِنْهُ فَإنَّهُ يُلْقِى الحِكْمَةَ وَالْمُؤْمِنُ قَلِيلُ الْكَلامِ كَثِيرُ الْعَمَلِ وَالْمُنافِقُ كَثِيرُ الْكَلامِ قَليلُ الْعَمَلِ(1)

………………..

ترجمه

هنگامى كه شخص با ايمان را خاموش يافتيد به او نزديك شويد كه سخنان حكمت آميز از او خواهيد شنيد - افراد با ايمان كم حرف و پركارند ولى منافقان پر سخن و كم عملند!

………………..

شرح كوتاه

نيروى انسانى نامحدود و پايان نيافتنى نيست، به همين دليل هنگامى كه انرژى هاى انسان در يك مسير زياد به كار افتند در جاى ديگر گرفتار كمبود مى گردد، بنابراين جاى تعجب نيست كه افراد پرگو و پر حرف افرادى كم عمل و كم كار هستند.

پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله) كه در هرجا و در همه چيز طرفدار اثر مثبت است نشانه افراد با ايمان را تلاش در راه عمل، به جاى سخن، مى داند، در حالى كه براى افراد منافق صفتى عكس آن قائل است.

________________________________________

1. از كتاب تحف العقول، صفحه 296.

امام حسن عسكرى(عليه السلام) مى فرمايد:

خَيْرٌ مِنَ الْحَياتِ ما إِذا فَقَدْ تَهُ أَبْغَضْتَ الْحَياتَ! وَ شَرُّ مِنَ الْمَوْتِ مَا إذا نَزَلَ بِكَ أَحْبَبْتَ الْمَوْتَ!(1)

………………..

ترجمه

از زندگى بهتر، چيزى است كه اگر آن را از دست دهى از زندگى بيزار مى شوى! و بدتر از مرگ چيزى است كه هرگاه بر تو نازل گردد از مرگ استقبال مى كنى!

………………..

شرح كوتاه

بعضى تصور مى كنند بالاترين ارزش ها ارزش اين زندگى مادى است در حالى كه از آن ارزشمندتر فراوان است، در زندگى لحظاتى پيش مى آيد كه انسان آرزوى مرگ مى كند و حقايقى وجود دارد كه با رضايت كامل جان شيرين خود را فداى آن مى سازد.

شهداى راه خدا، راه فضيلت و حق پرستى، آنها بودند كه حقيقت اين گفته پر معناى امام عسكرى(عليه السلام) را دريافته بودند و آن جا كه زندگى را ناگوار و مرگ را دريچه اى به جهانى وسيع تر، به خشنودى و رضاى پروردگار مى ديدند با آن وداع، و از اين استقبال مى كردند.

________________________________________

1. تحف العقول، صفحه 368.